Një libër sportiv për Shqipërinë krijon një panoramë të diferencuar të mrekullueshme, të ngrohtë të një vendi me një kulturë të madhe futbolli
15 djemtë e stërvitur mirë përballë selisë në kryeqytetin shqiptar, Tiranë, janë skeptikë. Dikush flet frëngjisht ose nuk flet fare, e ofendon ndonjërin nga “Guerilët”, ultrasit e majtë të FK Partizani. Autori Hardy Grüne përshkruan në mënyrë lakonike: “Unë shikoj përreth dhe pyes në frëngjisht nëse të gjithë janë dakord. Ata nuk janë, sepse vështirë se dikush e flet gjuhën”. Ishte thjesht një test.
Në temën e kritikës komerciale e gjeni njëri-tjetrin. Dhe kjo i hap një derë tjetër futbollit shqiptar. Kësaj here në rivalitetin politik kontradiktor mes Partizanit, klubit dikur të përkëdhelur të ushtrisë, dhe klubit dikur të patronizuar borgjez Tirona, tani kampionë rekord. “Partizani janë komunistët, pra ne jemi nazistët”, shpjegon një ultra nga ana tjetër. Në vendin ku të qenit i majtë shoqërohet me tmerre të pakuptueshme, të kesh të drejtë është rebelim.
“Xhaxhi Enver, futboll dhe një xhiro me biçikletë nëpër Shqipëri” quhet libri më i fundit i autorit të njohur të futbollit Hardy Grüne. Që ky libër ekziston është një mrekulli e vogël në kohën e monokulturës së biografive të yjeve dhe klubeve. Kush shkruan njohuri për futbollin në Shqipëri? Historiani i futbollit, Hardy Grüne, ka një shije të çuditshme, ndërkohë që shmang me lehtësi të metat e zhanrit Groundhopper me historitë e tij klishe të derbit të nxehtë. Grüne ka hulumtuar me përpikëri asgjë më pak se gjithë futbollin shqiptar të meshkujve. Dhe më pas vizitoi çdo ujë të pasme me histori futbolli.
Toni bazë i librit është melankolik, ndryshe nga Tirana me testosterone shtatzanë. Grüne kalon me makinë nëpër panorama malore befasuese ose peizazhe hënore të kontaminuara nga nafta dhe zakonisht mbërrin në një stadium provincial të rrënuar.
Në klube si Skënderbeu Korçë, Arminia Bielefeld e Shqipërisë, e cila befas u bë kampione shtatë herë midis 2011 dhe 2018. Më pas dolën në dritë manipulime të gjera, UEFA shqiptoi një dënim drakonian – dhe tifozët në terren ankohen se si u bë një shembull prej tyre, u shkatërrua ëndrra e një qyteti të tërë. Ato janë shpesh vende të rrënimit, me stadiume të rrënuara, me të rinj që thjesht duan të largohen, dhe futboll që vuan nga mungesa e perspektivës, investitorë kriminalë dhe korrupsioni, si dhe nga pesë ligat e mëdha.
Në fakt, ka kaq shumë traditë dhe dashuri lokale për të kultivuar, shkruan “taz.de. Ashtu si idhulli i tifozëve, Flamurtari Vlorë, i cili siguroi një nga momentet më të bukura të vendit në vitet ’80 me një fitore legjendare 1-0 ndaj FC Barcelona. Ose në KS Besa në qytetin industrial të Kavajës, ku dikur filloi revolucioni demokratik. Shkëlqimi ka shkuar pothuajse kudo, dashuria mbetet. Një ish-punonjës i kombinatit thotë: “Nuk kam më shpresë. Dhe e dua futbollin aq shumë sa të dhemb”.
Hardy Green i takon të gjithë, punëtorë, tifozë, investitorë me erë dhe punonjës të klubit, transmeton portali Shtegu. Ata që ende besojnë në një të ardhme dhe ata që kanë humbur besimin prej kohësh. Dhe ai krijon një panoramë të diferencuar mrekullisht, me zemër të ngrohtë të një vendi me një kulturë të madhe futbolli. Nëse ka një dobësi, është gjatësia e 340 faqeve të mira, në mënyrë që modelet të përsëriten në mënyrë të pashmangshme në portretet e shumta. Të paktën një kapitull për futbollin e femrave do t’i kishte bërë mirë librit. Hulumtimi i gjerë është edhe forca e madhe e “Xhaxhi Enverit”.
Sigurisht që këtu ka edhe purpurat e bukura, si ato të Gerd Müllerit dhe Günter Netzerit, të cilët për pak i shpëtuan parukieres socialiste të aeroportit në aeroportin e Tiranës, sepse flokët e tyre ndalohen të jenë të gjata. Ose nga George Best, i cili u ankua për ndeshjet kundër nëntokës së pakëndshme të Shqipërisë: “Në stadium prenë barin me gërshërë dore. Ishte aq e gjatë sa disa tigra mund të ishin fshehur në të”.
Megjithatë, shumë më e rëndësishme është historia pas historisë. Nga themelimi i Shqipërisë si një shtet bujqësor i pazhvilluar deri te diktatura socialiste dhe izolimi total në të cilin vendi u shndërrua në burg për qytetarët e saj – dhe futbolli i vetmi gëzim. Në 1987/88, sezoni i Kategorisë së Parë kishte 1.8 milionë shikues të pabesueshëm me vetëm 3.1 milionë banorë. Në të tashmen më të lirë dominon zbrazëtia, shikon vetëm klubet e mëdha në Champions League. Shqipëria, sipas të Gjelbërve, e do ende futbollin. Thjesht jo më të tijat.
