Sipas raportit të vitit 2022 të Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm (SIPRI), shpenzimet ushtarake në Greqi u rritën në 8.4 miliardë dollarë në vitin 2021, nga 5 miliardë dollarë sa ishin në 2019 sipas raportit të Institutit Ndërkombëtar të Kërkimit të Paqes në Stokholm (SIPRI) në 2022.
Pavarësisht nëse kjo shumë e shpenzimeve të mbrojtjes është e qëndrueshme apo jo, Greqia vazhdon të shpenzojë 730 dollarë për person, që është 3,76 për qind e produktit bruto të brendshëm të Greqisë (PBB) [1].
Greqia pasohet nga SHBA-ja me 3,47 për qind dhe Polonia me 2.42 për qind.
Në vitin 2020, deficiti buxhetor ishte -10,1 për qind e PBB-së (mesatarja e BE-së: -6,9 për qind), ndërsa në vitin 2021 deficiti ishte -7,6 për qind. Ndërkohë, borxhi publik u rrit nga 180,7 për qind e PBB-së në 2019 në 206,3 për qind në vitin 2020 (më e larta në BE).
Së fundmi, ministri grek i Financave, Christos Staikouras, njoftoi se pagesat për blerjet e sistemeve të mbrojtjes u rritën nga 515 milionë euro në vitin 2020 në gati 2.5 miliardë euro në vitin 2021 dhe se do të rriten më tej në 3.4 miliardë euro në vitin 2022. Dërgesat aktuale për vitet 2022-2028 do të arrijnë në 11.5 euro miliardë ose mesatarisht mbi 1.6 miliardë euro në vit, nga rreth 500 milionë euro sa ishte në vitet e fundit [2].
Kush janë përfituesit e shpenzimeve ushtarake greke?
Për të kuptuar më mirë, duhet të dimë se çfarë dhe gjithashtu nga i blen Greqia pajisjet ushtarake dhe armët. Greqia blen një gamë të gjerë sistemesh komplekse mbrojtëse për të modernizuar forcat e saj të armatosura dhe për të rritur potencialin e tyre të ushtrisë në përputhje me kërcënimet e parashikuara.
Greqia nënshkroi marrëveshje për blerjen e tre fregatave të marinës Belharra ([email protected]) dhe 24 avionë luftarakë Rafale nga Franca
Disa nga ata 24 avionë luftarakë Rafale do të jenë krejt të rinj, ndërsa të tjerët do të jenë avionë të përdorur. Avionët luftarakë Rafale do t’i shiten Greqisë nga Dassault Aviation dhe deri më tani flotës së Forcave Ajrore i janë dorëzuar tetë avionët e parë Rafale.
Deri në verën e vitit 2023 edhe 18 avionë Rafale sipas kontratës së parë do t’i dorëzohen Greqisë, kurse gjashtë avionët e mbetur luftarakë do të dorëzohen jo më vonë se vera e vitit 2024.
Greqia për 24 avionë luftarakë Rafale do të paguajë rreth 3 miliardë dollarë në dy vitet e ardhshme [3]. Tre fregatat do të pajisen me sisteme radari Sea Fire. Sipas afatit kohor të parashikuar, tre fregatat e marinës do t’i dorëzohen Greqisë midis viteve 2025 dhe 2027.
Kjo le të kuptohet se industria franceze e mbrojtjes gëzon mbështetjen e Macron-it për politikën e jashtme të Athinës dhe kjo politikë krijon shumë kontrata fitimprurëse për Francën.
Nëse marrim parasysh se shumë kompani franceze së bashku me homologët e tyre amerikanë dhe gjermanë ndodhen në Greqi prej 45 vitesh, do të bëhet më e kuptueshme se Greqia blen sisteme të ndryshme komplekse armatimi nga këto vende.
SHBA
Greqia gjithashtu do të avancojë 83 avionë luftarakë F-16 në konfigurimin VIPER në pesë vitet e ardhshme. Ky projekt pritet të përfundojë deri në vitin 2027. Shuma e projektit pritet të jetë 1.5 miliardë dollarë, e cila është përfshirë në planin 35-vjeçar të prokurimit të Greqisë dhe një pjesë e programit F-16 prej 10 miliardë dollarësh [4].
Në fund të vitit 2021, Departamenti Amerikan i Shtetit miratoi gjithashtu shitjen e mundshme ushtarake të jashtme për Greqinë për modernizimin e katër fregatave të klasit MEKO me një kosto të vlerësuar prej 2.5 miliardë dollarë. Duhet të rikujtojmë se SHBA ka 11.29 miliardë dollarë në raste shitjesh aktive midis qeverive me Greqinë në kuadër të sistemit të shitjeve të jashtme ushtarake.
Sipas një njoftimi për shtyp të tetorit të Departamentit Amerikan të Shtetit, aty është lista e kontratave të mundshme dhe aktuale me Greqinë; avancimi i 83 avionëve F-16 në konfigurimin “V”, blerja e shtatë helikopterëve MH-60R Seahawk dhe një pako modernizimi për 11 helikopterët S-70B Aegean Hawk të Marinës.
Përveç avancimit të avionëve F-16 në “V”, Forcat Ajrore po planifikojnë të prokurojnë avionë luftarakë të gjeneratës së pestë dhe avionë të komanduar nga distanca (RPA). Ushtria planifikon të blejë automjete sulmuese amfibe (AAV) dhe të përmirësojë gjuajtjet me precizitet me rreze të gjatë, mbrojtjen ajrore dhe flotën e saj të helikopterëve sulmues dhe të shërbimeve. Marina planifikon të përmirësojë fregatat e saj të klasit MEKO dhe së shpejti do të marrë katër anije patrullimi të Klasit “Island” të Rojës Bregdetare amerikane përmes programit Excess Defense Arts (EDA).
Sipas të njëjtit njoftim për shtyp të Departamentit Amerikan të Shtetit, Greqia, që nga viti 2017, ka marrë më shumë se 282 milionë dollarë pajisje ushtarake përmes programit EDA, duke përfshirë 1.200 automjete të blinduara sigurie të ushtrisë amerikane M-1117, 70 OH-58D Kiowa Warriors, 10 CH -47 helikopterë Chinook, katër anije të Operacioneve Speciale Marka V dhe katër anije patrullimi të klasit “Island”.
Industria gjermane e mbrojtjes
Ushtria greke përdor më së shumti tanke luftarake gjermane Leopard dhe obusë si PzH 2000. Në një intervistë me të përditshmen greke Kathimerini, ministri grek i Mbrojtjes Nikos Panagiotopoulos paralajmëroi vendime për korvetat e reja dhe përmirësimin e tankeve Leopard.
Lidhur me blerjen e nëndetëseve gjermane, në vitin 2000 qeveria greke nënshkroi një marrëveshje me Howaldtswerke-Deutsche Werft (HDW) dhe Ferrostaal për tre nëndetëse të reja U-214 dhe më vonë doli me opsionin për blerjen edhe të një tjetri. Kontrata prej 1.26 miliardë euro, megjithatë, më vonë u zbulua se ishte bërë e mundur me 100 milionë euro ryshfet të paguara për zyrtarët grekë të mbrojtjes dhe konsulentët e ndryshëm [5]. Pavarësisht skandaleve në Greqi, nëndetëset gjermane janë ende në rendin e ditës të Greqisë për t’u blerë.
Industria izraelite e mbrojtjes është gjithashtu aktive në tregun fitimprurës të armëve greke
Ministria greke e Mbrojtjes ka nënshkruar një marrëveshje bashkëpunimi me Izraelin për ngritjen e një shkolle fluturimi për Forcat Ajrore Greke, e cila përfshin 10 avionë Leonardo M-346 Lavi për trajnimin e pilotëve grekë, si dhe blerjen e simulatorëve dhe element tjetër të mbështetjes logjistike. Marrëveshja kap vlerën e gati 1.7 miliardë eurove dhe do të zgjasë për dy dekada. Shkolla e fluturimit do të ndërtohet dhe mirëmbahet nga kompania izraelite Elbit Systems, e përzgjedhur në procesin e tenderit ndërkombëtar të zbatuar nga Athina [6]. Parashikohet gjithashtu avancimi i T-6-ve të Forcave Ajrore Greke nga e njëjta kompani izraelite. Sipas kësaj marrëveshjeje, Greqia është duke përforcuar trajnimin e pilotëve të saj.
Shtytja e ofertës kundrejt kërkesës
Vështirë është të thuhet se sa për qind e shpenzimeve të mbrojtjes të Greqisë mbështetet në kërkesën reale. Kushdo që motivon qeverinë greke për një politikë maksimaliste në rajon në të njëjtën kohë përfiton nga shpenzimet e paqëndrueshme të mbrojtjes.
Duke parë stilin e arsenalit barok të Greqisë, mund të arrihet lehtësisht në përfundimin se metodat greke të prokurimit udhëhiqen kryesisht nga shtytësit e furnizimit nga brenda burokracisë greke dhe politikanë të lidhur me kompanitë ndërkombëtare të mbrojtjes.
Arsenal barok për qytetarët grekë
Siguria është si bukuria; është relative dhe ndryshon për çdo vend. Shqetësimet e sigurisë së SHBA-së dhe Nigerit nuk janë të njëjta, kështu që shqetësimet e sigurisë së Greqisë nuk janë të njëjta me ato të Turqisë. Në këtë drejtim, është e rëndësishme të dihet se kush i përcakton shqetësimet e sigurisë së Greqisë. A e përcaktojnë autoritetet, përfshirë qeverinë dhe organin legjislativ grek, kërcënimin dhe nevojat reale apo këto organe po manipulohen?
Është e qartë se Franca është përfituesja më e madhe e shpenzimeve të mbrojtjes greke, e ndjekur nga SHBA-ja, Gjermania dhe Izraeli. Pra, është e kuptueshme se përse autoritetet franceze bëjnë deklarata të shpeshta që provokojnë një ndjenjë pasigurie në Greqi. Por çfarë ndodh me koston e “shtytjes së ofertës” mbi Greqinë? Një shtetas grek paguan më shumë se 700 dollarë për shpenzime ushtarake çdo vit. Për një familje prej katër anëtarësh, kjo është pothuajse 3,000 dollarë. Duke i shtuar kësaj, sistemet e shtrenjta dhe komplekse të armëve që kanë një kosto të përjetshme e që është shumë më e madhe se çmimet e tyre të blerjes, të cilat paguhen nga taksapaguesit grekë.
Nëse të gjitha këto sisteme janë vetëm për krijimin e një arsenali të stilit barok, atëherë kjo është hedhje e taksave të mbledhura nga taksapaguesit. Duke ia shtuar kësaj edhe borxhin publik të Greqisë, demografinë dhe industrinë aktuale, shpenzimet e mësipërme të mbrojtjes nuk janë të qëndrueshme as për Greqinë.
[1] https://www.trtworld.com/europe/greece-keen-on-unsustainable-military-spending-despite-economic-woes-61616
[2] https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2022/6/pdf/220627-def-exp-2022-en.pdf
[3] https://www.aa.com.tr/en/europe/greece-signs-deal-with-france-to-buy-fighter-jets/2122719
[4] https://www.dailysabah.com/business/defense/greece-gets-1st-pair-of-upgraded-f-16-jets-amid-tensions-with-turkiye
[5] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/yunanistanda-denizalti-skandali/190902
[6] https://www.aa.com.tr/en/middle-east/israel-greece-sign-165b-defense-deal/2212670
Yusuf Alabarda
– Autori i shkrimit është kolonel turk në pension dhe specialist i strategjisë së mbrojtjes dhe sigurisë
