Lejla Ibrahimi është në krye të Air Prishtina, e cila gjatë një viti transporton rreth gjysmë milion udhëtarë. Kjo i bën ata të jashtëzakonshëm në komunitetin shqiptar të Kosovës në Zvicër
Kushdo që vjen nga Kosova dhe ka arritur diçka në Zvicër është tipik burrë dhe punon në një kompani ndërtimi. Klisheja vazhdon të flasë për futbollistët dhe muzikantët e famshëm. Lejla Ibrahimi nuk futet në asnjë nga sirtarët e zakonshëm. 41-vjeçarja drejton një kompani që praktikisht e njeh çdo shqiptar i Kosovës në Zvicër: Air Prishtina, e cila punëson 50 persona në Zvicër dhe Kosovë dhe transporton gjysmë milioni pasagjerë në vit. Madje, Kompania simotër Chair Airlines operon me avionët e saj.
Një grua në krye të një kompanie është ende një gjë e rrallë në komunitetin shqiptar në Zvicër. Prandaj nuk është për t’u habitur që nga “Sëissalbs” Lejla u emërua në juri. Për herë të parë, të shtunën në Cyrih Veri shoqata do të ndajë çmimin për kompaninë më të mirë zvicerano-shqiptare. Imazhi i shqiptarëve, i cili e ka origjinën tek fisnikët, se janë maço dhe rebelë, është zbehur në plan të dytë, por nuk është zhdukur plotësisht.
Lejla është një femër model – duke u siguruar që shqiptarët të jenë të suksesshëm në Zvicër. Ku termi shqiptar nuk shkon sa duhet në sytë e Lejlës. Gruaja zvicerane me prejardhje shqiptare emigruese ose me rrënjë shqiptare – ky është termi i duhur, shkruan e përditshmja prestigjioze zvicerane “Neue Zürcher Zeitung”.
Lejla tashmë në media është cilësuar si “patriarke”. Nëse po, atëherë do të duhej të flitej për një matriarke, por përveç kësaj, atribuimi nuk është i gabuar në lidhje me gruan që drejton pasurinë e kompanisë nga selia në një kat të një ndërtese zyre në rrugën “Löëenstrasse” në Cyrih. Kur babai i saj papritmas vdiq 16 vjet më parë, ajo u bë pasardhëse e tij në dy kuptime: si kryetare e Air Prishtina dhe si kryefamiljare. Ajo mori postin e tij “një me një”, thotë ajo. Në bisedë ajo shfaqet miqësore, mjaft e rezervuar, por aspak e rezervuar.
Në shoqërinë shqiptare, rolet tradicionale gjinore janë të orientuara tradicionalisht. Babai i saj mund të mos ketë qenë përjashtim, edhe nëse nuk ka pasur ndarje gjinore në familje. “Si një biznesmen, ai ndoshta e kuptoi se unë kisha potencialin për të marrë përsipër kompaninë”. I ati e prezantoi dhe ajo e mori rolin “intuitivisht”. Prandaj as që e mendoi asnjëherë faktin që një shqiptare në krye të një kompanie, mund të ishte diçka e pazakontë dhe kjo ishte një gjë e mirë. “Mendime të tilla vetëm ju pengojnë. Përmes performancës, respekti fitohet natyrshëm”.
Herë pas here në bisedë Lejla e përdor fjalën arritje. Ajo nuk e themeloi kompaninë, por e zhvilloi shumë. Dhe në një farë mënyre ajo theu traditën e babait të saj duke ndryshuar qasjen ndaj lidhjes familjare. Kjo ishte thjesht një imperativ biznesi, thotë ajo. “Nuk mund të jesh i suksesshëm nëse duhet të kesh parasysh familjen kur merr vendime për personelin, veçanërisht në një treg aq konkurrues sa industria e udhëtimeve. Por babai im nuk mund ta bënte këtë hap”, thekson Lejla.
Ajo mbylli 9 nga 10 filialet e Zvicrës dhe 15 vjet më parë ngriti një qendër thirrjesh në Kosovë. Megjithatë, ajo e dinte se shumë nga klientët e saj më mirë do të paguanin për fluturimin e tyre me para në dorë, sesa me një kartë krediti dhe gjeti një zgjidhje: Edhe sot mund të paguani biletën e avionit në rreth një mijë kioska në Zvicër.
Lejla në Zvicër ka ardhur në si e vogël dhe flet me theks të lehtë. Kjo ndoshta ka të bëjë me faktin se ajo dhe motra e saj më e madhe kanë jetuar me gjyshërit e tyre në Kosovë nga mosha gjashtë, deri në nëntë vjeçare. Kjo nuk ishte “ideale”. E pyetur se çfarë do të thotë me këtë, ajo nuk përgjigjet menjëherë. “Do të ndjehesha më e kompletuar nëse do ta kisha kaluar gjithë fëmijërinë time në Zvicër”. Por ajo i kupton konsideratat e prindërve të saj. Ata do të kishin dashur që fëmijët të mësonin shqip. Në të njëjtën kohë, të dy ishin të punësuar dhe gjyshërit jetonin në Kosovë, transmeton portali Shtegu.
Si një sipërmarrëse dhe nënë e dy djemve, për Lejlën nuk janë të panjohur edhe këto kufizime të tilla. Bashkëshorti i saj është CEO i kompanisë simotër Chair Airlines. Ndër të tjera, Air Prishtina, e cila vetë nuk operon me asnjë avion, blen kapacitet nga kjo. Në kohë normale, kompania ofron fluturime ditore drejt Kosovës, Malit të Zi dhe Maqedonisë së Veriut. Oferta është e njëjtë me fluturimet e planifikuara, pohon Lejla.
Megjithatë, kriza e koronavirusit e vuri kompaninë në sprovë. Në Zvicër, kompania ka mundur të aplikojë për punë me kohë të shkurtër, në Kosovë nuk ka pasur asnjë mbështetje. Ka pasur pushime të herëpashershme, por 90 për qind e fuqisë punëtore është mbajtur, thotë Lejla. Pas bllokimit pati pasiguri sepse Kosova kishte kohë që ishte në listën e vendeve me rrezik të BAG.
Borsa u pasua nga një verë në të cilën “të gjithë” ishin në Kosovë – siç raportojnë zvicerano-kosovarët njëzëri – dhe kotelja kur të kthyerit e shumtë u sëmurën me virusin korona. Është e qartë se shumë nga udhëtarët përdorën Air Prishtina. Por nuk mund të fajësohet kompania, thotë Lejla. Sigurisht që janë komunikuar rregullat e zakonshme të sjelljes së koronavirusit, por përtej kësaj nuk keni asnjë ndikim.
Në fund të verës, shpërtheu një mosmarrëveshje mediatike për të kthyerit e sëmurë. Për këtë, Lejla ka një mendim të qartë. “Po, njerëzit u sollën pa kujdes”. Kishte një frymë optimizmi dhe disa dasma të shtyra ishin riorganizuar. Dhe shumë e kanë minimizuar sëmundjen, duke mos harruar se sa i ulët ishte numri i infeksioneve në korrik. Mirëpo, asnjëherë nuk kishte kuptim për të që kjo të çonte në një skepticizëm të përgjithshëm për vaksinimet te kosovarët.
Dhe sigurisht që nuk e la pa gjurmë që diskutimi mediatik më pas u fokusua tek shqiptarët e Kosovës – gjë që kulmoi me faktin se qeveria kantonale ndaloi përkohësisht Festivalin Alba në zonën e Cyrihut Hardturm. “Edhe një herë shqiptarët e Kosovës”, do të kishin menduar disa zviceranë. “A do të kishte ndodhur i njëjti diskutim nëse do të ishte infektuar një numër mbi mesataren e skandinavëve? Unë nuk mendoj kështu. Për këtë unë u zemërova”.
Episodi tregon se imazhi i shqiptarëve të Kosovës në Zvicër nuk është ende më i miri. Nuk ka përfunduar ende integrimi ekonomik i rreth një çerek milioni njerëzve me origjinë shqiptare në Zvicër. Shkalla e papunësisë te kosovarët dhe shtetasit maqedonas është dukshëm më e lartë se te zviceranët apo të huajt nga vendet e BE-së, gjë që, sipas një studimi të Zyrës Federale për Migracionin, lidhet me kualifikimet më të ulëta dhe vështirësitë e të rinjve shqiptarë për të hyrë në botën e punës. Shkalla e asistencës sociale është gjithashtu mbi mesataren. Numri i studentëve të universitetit në vitin 2017 ishte 460 (në rënie nga 67 në 2008).
Këto shifra i di edhe Lejla Ibrahimi. Duhet kohë. Nuk duhet harruar se zakonisht nuk ishin akademikët ata që vinin në Zvicër dhe në fillim gjuha ishte një pengesë e madhe. Nevojiten ende përpjekje, në radhë të parë nga shqiptarët dhe në radhë të dytë nga zviceranët. Çmimi i sipërmarrësit është një shembull i mirë për këtë.
Lejla thekson progresin. Sot ajo takohet me shqiptarë në një sërë pozicionesh në jetën e përditshme, nga infermieria e deri te këshillimi bankar. “Po të doja, mund të flisja shqip gjatë gjithë ditës”, thotë ajo. Ka qenë ndryshe dhjetë vjet më parë, dhe pas dhjetë vjetësh do të jetë përsëri krejtësisht ndryshe. Dy djemtë e saj ende kuptonin shqip, por kryesisht flisnin gjermanisht.
Ky vëzhgim korrespondon me konstatimin e studiuesve të migracionit, sipas të cilit integrimi i shqiptarëve në Zvicër ecën sipas një modeli tipik dhe shumë përfaqësues të brezit të tretë ndryshojnë pak nga bashkëkohësit e tyre zviceranë.
Por a nuk kërcënohet modeli i biznesit i Air Prishtina nëse lidhja me atdheun e vjetër gradualisht zbehet? Ibrahimi nuk është dakord. Ndoshta sjellja e udhëtimit do të ndryshojë, por lidhja me Kosovën do të mbetet. Integrimi nuk do të thotë përshtatje e plotë. Mikpritja dhe ndjenja e familjes janë të rëndësishme në komunitetin kosovar. Shpresojmë që këto vlera, thotë ajo, të mbijetojnë.
