Nga Metin Izeti
Poeti nga Qiproja Ashik Kenziu gjatë vizitës së tij që ia kishte bërë Tetovës në fillim të shekullit të XIX është frymëzuar nga shumë ngjarje të veçanta të popullsisë shqiptare dhe ambientit në qytetin e Tetovës, që asokohe udhëhiqej nga Abdurrahman Pashai. Ndër poezitë e tij të shkruara për Tetovën dhe shqiptarët e kësaj ane është edhe një poemë që ia kushton njërin nga eprorët ushtarak të Abdurrahman Pashës i cili quhej Sylejman, por siç thotë edhe autori, shqiptarët atë e thirnin Sylë dhe me këtë emër ishte i njohur në shumë vende përreth. (fotoja lartë është ilustrim)
Një trim e takova brenda në Tetovë
Ishte pehlivan e guximtarë i rrallë
Ishte këngëtar, por edhe trim pa frikë
Trimëria i dëgjohej anembanë
Abdurrahman Pasha i do trimat pa masë
Guximin ia vërejti e nxorri në ballë
Në përleshjet e Prizrenit u tregua i shkathtë
Që atëherë e njohën për trim të rrallë
Për shkak se kjo periudhë e sundimit të shtetit Osman është përplot me mosmarrëveshje dhe kryengritje, veçanërisht në trojet që janë udhëhequr nga pashallarë shqiptarë, gjithsesi se ka patur edhe përleshje ndërmjet mbështetësve të reformave të bëra nga Sultan Mahmudi i II dhe atyre që nuk pajtoheshin me këto reforma. Veçanërisht shpërbërja e rendit ushtarak të jeniçerëve që përbëheshin kryesisht nga shqiptarët ka ndikuar në rebelimin e një numri të madh të ushtarakëve të vjetër kundër reformave të Sultan Mahmudit të II. Si rrjedhojë, në këto kohra me trazira, gjithsesi se është nevojitur ruajtja e rendit dhe qetësisë në qytetet shqiptare dhe komandanti ushtarak i Abdurrahman Pashait, Syla, ka qenë një ndër personat kyç në vendosjen e rendit në sanxhakun e Prizrenit, ku bënin pjesë edhe Tetova dhe Gostivari.
Ashik Kenziu, gjithashtu, e thekson se Syla ka marrë pjesë edhe në shumë luftra bashkë me Pashain dhe nga të gjitha është kthyer si fitimtar.
Shumë vende ai ka çliruar
Me nëntëdhjetë armiq përnjëherë ka luftuar
Gjaku rrëke i rridhte, shumë është plagosur
Në rrugë të Pashait, Syla, është gjakosur
Nuk u zbraps edhe kur është plagosur
Zjarri nuk iu shua armikun pa e sosur
Të gjithë guximin ia kanë lavdëruar
Gishtat i kafshuan njerëzit, Sylën duke uruar.
Ushtar i Abdurrahman Pashait, ai shpirt ishte
Nuk kishte të barabartë me të në peshore
Sylejman ishte emri i tij në tyrçe
Namin, Sylë, e kishte ky trim në arnautçe.
Në vazhdim të poemës, Ashik Kenziu, flet për virtytet e Sylës, por njëkohësisht edhe të ushtarëve dhe trimave shqiptarë në periudhën osmane. Ai e thekson se prej shqiptarëve dalin shumë trima të cilët njëkohësisht janë edhe të sinqertë dhe besnikë.
Nga shqiptarët dalin trima me famë
Nuk ju dhimbset jeta, janë guximtarë
Por, si Syla, del një në njëmijë
Statujë e guximit është Syla në këtë anë.
Besnik është, nga ta thirrësh vjen menjëherë
I drejtë është, mos mendo se del tradhtarë
Në rrugë të zotnisë shpirtin flijon, hë, pa thënë
Një trim i till është Syla i mbarë.
Sipas rrëfimit të Ashik Kenziut, Syla ka marrë pjesë edhe në betejat e Abdurrahman Pashait në viset tjera të shtetit Osman. Duke folur për trimërinë e Sylës, Ashik Kenziu e përmend se ai ka marrë pjesë edhe në luftë kundër rusëve dhe aty ka treguar trimëri të rrallë.
Në luftë vajti, pasi zotnia e urdhëroi
Trim të shohin, kaurët e Moskës, përpara u doli
Ishte komandant i mija ushtarëve, beteja udhëhoqi
Zotni me famë është Sylë shqiptari.
Ishte traditë e hershme në trojet shqiptare të këndohet këngë për trimat, si rrjedhojë, rrëfen Ashik Kenziu, edhe për Sylën janë kënduar këngë trimërie dhe heroike në këto anë.
Trimëria e tij të le pa fjalë
Në shqip i është kënduar këngë
Le të jetë një kujtim nga Kenziu kjo poemëQë të mbahet në mend emri Sylë
