Pas 30 vjetësh, presidenti Borut Pahor më në fund do t’u kërkojë falje mijëra njerëzve nga republikat e tjera të ish-Jugosllavisë, lejet e qëndrimit të të cilëve u anuluan papritur nga Sllovenia në vitin 1992, duke i futur ata në një makth burokratik.
Presidenti slloven Borut Pahor të premten do të përkujtojë 30-vjetorin e asaj që njihet si “fshirja”, kur Sllovenia, pasi shpalli pavarësinë nga Jugosllavia dhe ndryshoi legjislacionin e saj, fshiu lejet e qëndrimit të 25,671 qytetarëve të vendeve ish-jugosllave më 26 shkurt 1992 pa asnjë paralajmërim paraprak.
“Presidenti i Republikës së Sllovenisë Borut Pahor, në emër të shtetit, do t’i kërkojë falje formale të ‘fshirëve’ për aktin e paligjshëm të fshirjes së 25,671 personave nga regjistri i banorëve të përhershëm”, tha zyra e presidentit.
Instituti për Paqe në Slloveni e mirëpriti ndjesën e Pahorit, duke thënë se deri më tani vetëm tre politikanë kanë kërkuar falje për “fshirjen”, por se ato ndjesa nuk janë regjistruar në asnjë dokument zyrtar shtetëror dhe kështu nuk mund të konsiderohen si ndjesë zyrtare e shtetit slloven.
Ai tha se si Gjykata Kushtetuese e Sllovenisë ashtu edhe Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut kanë vërtetuar se autoritetet kanë shkelur të drejtat e “të fshirëve”, por se “ishte gjithashtu e nevojshme që shteti, pra presidenti, ta pranonte këtë padrejtësi”.
Instituti për Paqe i Sllovenisë gjithashtu theksoi se disa nga të “fshirët” nuk u kompensuan në asnjë mënyrë.
“Fshirja” la pasoja të pariparueshme në jetën e të “fshirëve” dhe përgjegjësit nuk u mbajtën kurrë përgjegjës”, shtoi ai.
Amnesty International Slloveni e përshëndeti gjithashtu veprimin e presidentit.
“Ndjesa është diçka që Amnesty International Slloveni e ka mbrojtur për shumë vite. Ne besojmë se një ndjesë do të ofrojë kënaqësi të rëndësishme morale për të ‘fshirët’”, shkroi në Tëitter kryetarja e OJQ-së, Natasa Posel.
Pas “fshirjes”, dokumentet që u ishin dhënë njerëzve nga Sllovenia, kur ajo ishte pjesë e Jugosllavisë, u bënë të pavlefshme dhe ata humbën të drejtën e qëndrimit. Shumë e gjetën veten në një qendër për të huajt në pritje të dëbimit.
Me humbjen e statusit të rezidentit të përhershëm, disa njerëz humbën vendet e punës që kërkonin leje qëndrimi, si dhe sigurime shëndetësore dhe përfitime të tjera.
Që nga viti 1999, janë dhënë disa vendime të rëndësishme gjyqësore dhe janë miratuar ligje që kanë rikthyer me vonesë të drejtat për të ashtuquajturit “të fshirë”.
Pas vitesh fushate për drejtësi, shumë prej tyre morën dëmshpërblim nga shteti slloven dhe mijërave u është dhënë sërish shtetësia dhe leja e përhershme e qëndrimit.
Disa janë ende duke vuajtur pasojat e asaj që ndodhi në vitin 1992, megjithatë – veçanërisht ata, pensionet e të cilëve janë më të ulëta, sepse mungesa e lejeve të qëndrimit nënkuptonte se humbën vitet e shërbimit që llogariten në pagesat e pensioneve, ndërsa disa u deportuan në mënyrë arbitrare në vende të tjera ish-jugosllave, shpesh pa shpjegime zyrtare apo vendime ligjore.
Lufta e Sllovenisë për pavarësi zgjati vetëm dhjetë ditë, nga 27 qershori deri më 7 korrik 1991. Por kishte intolerancë nacionaliste ndaj popujve të tjerë – jo sllovenëve, “popujve ballkanas” apo “jugorëve”.
Kjo është arsyeja pse shumë vëzhgues besojnë se “fshirja” e vitit 1992 nuk ishte një gabim i thjeshtë administrativ, por një heqje sistematike dhe e qëllimshme e asaj që shihej si një pjesë e “padëshirueshme” e popullsisë.
Në përkujtimoren e së premtes në pallatin presidencial në Lubjanë do të flasë edhe Irfan Besirevic, një nga përfaqësuesit e të “fshirëve”./balkaninsight/
Rruga Press
