Në hotelin “Dolce Hanoi Golden Lake”, kafja shërbehet me filxhan floriri dhe relaksi ofrohet me vaskë floriri. Në fakt, në hotelin më të ri në Hanoi, Vietnam, pak gjëra nuk janë prej floriri.
Me një kosto prodhimi prej 200 milionë dollarë, i ndërtuar me pllaka të mëdha ari 24-karatësh, në hotel edhe pishina, muret e brendshme dhe tualeti është i gjithi në flori.
Një natë në hotelin 25-katësh kushton 250 $ dhe floririn, rezidentët, do ta gjejnë edhe në ushqime, falë një “përbërësi të fshehtë”, pretendojnë pronarët.
Pandemia e koronavirusit nuk ka ndaluar hapjen e hotelit, që gjithsesi mendon se do të tërheqë turistë dhe vizitorë nga viti i ardhshëm.
Diplomati, misionari dhe shkrimtari Charles Telforf Erickson, lindi në vitin 1867 në Ilinois.
Ai më vonë do t’i kalojë plot 30 vjet në Shqipëri, ku do të bëhet Drejtor i Bordit Amerikan të Misioneve të Huaja në Tiranë dhe Elbasan.
Në vitin 1931 ai dekorohet me titullin “Kalorës i Medaljes së Artë të Skënderbeut” nga Mbreti Zog.
Erickson shkruan vazhdimisht letra dhe artikuj për Shqipërinë të cilat ia drejton Departamentit të Shtetit dhe Presidentëve të SHBA-ve, ndërsa ka lënë edhe disa vepra të pabotuara si:
Shqiptarët, enigma e Ballkanit, ky bëjnë pjesë:
Mbretëria e Vogël, po më tej?
Njeriu i vogël dhe kozmosi
Unë protestoj e
Përse Shqipëria duhet të vendoset nën një mandat amerikan?
Ky mik i shqiptarëve njihet edhe për këtë thënie të cilën po e japim më poshtë:
“Nuk ka popull më shpirtmirë e më të sjellshëm (gjentil) në Evropë se shqiptarët. Ata, përbëjnë një element të fuqishëm burrërie. Janë besnikë ndaj atdheut dhe japin jetën për fjalën e dhënë”
Shënohet sot, 93-vjetori i vdekjes së Qerime Galicës, e mirënjohur me emrin Shota, në vitet 1895-1927 – luftëtare për çlirimin e Kosovës nga pushtuesit serbë, austro-hungarezë, bullgarë dhe jugosllavë, si dhe për bashkimin me shtetin shqiptar, “Heroinë e Popullit”.
Është një nga figurat e pavdekshme historike, emri i të cilës do të përmendej në kohën e fateve të Ballkanit. Lufta që bëri për drejtësi kundër forcave serbe për të vetmin qëllim, çlirimin e Kosovës.
Shote Galica merrte edhe vendime më vete. Kjo ndodhte kur ishte larg Azemit, në mungesë të komunikimit për shkaqe gjeografike, sidomos kur Azemi ndodhej në vise të ndryshme të Kosovës, për çështje organizimi ose edhe në Shqipëri, për çështje armatimi e komunikimi me forcat përparimtare e demokratike të kohës si me Hasan Prishtinën, Bajram Currin, e të tjerë.
Një hap të tillë, Shota e kishte marrë për likuidimin e një zyrtari të lartë të Serbisë. Së bashku me Mehmet Deliun dhe me dy-tre shokë tjerë, kishin hyrë në zyrë të eprorit serb, mu në qendër të qytetit të Mitrovicës dhe me dorën e vet e kishte vrarë. Serbi kishte bërë sa e sa masakra mbi popullatën shqiptare që po përpiqej për liri. Ajo i tha Azemit, më pas:
“E vrava Azem! E vrava në emër të nënave që i ka lënë pa djem, në emer të nuseve që i ka lënë pa burra, në emër të motrave që ka lënë pa vëllezer, në emër të lirisë së Kosovës”.
Pas vdekjes së Azemit, Shote Galica iu priu luftëtarëve të lirisë në sa e sa aksione të rrepta, ballë për ballë me armikun.
Shote Galica në fundin e dimrit të vitit 1926, të një dimri të ashpër, e lodhur dhe e dërmuar e me zemër të plagosur, shoqëruar nga Mehmet Deliu e me pak shokë të tjerë, kishin mësyrë Shqipërinë, duke e lënë Kosovën nën kthetra të pushtuesit serb, me shpresën se do të ktheheshin me pranverën e parë.
Shpërngulja në Shqipëri
U vendos në katundin Shullaz të Krujës. Me vete kishte edhe disa fëmijë të shokëve të rënë, fëmijë të mbetur jetim të cilët Shota kishte marrë përsipër t’i rriste dhe t’i edukonte me frymën atdhetare.
Duhet të mos harrojmë që Shota ishte një 32-vjeçare, në këtë kohë. Me shpresën se do të gjente mbështetjen e qeverisë së Ahmet Zogut priti, por më vonë u zhgënjye shumë shpejt nga sjelljet e tij mospërfillëse. Si duket, Shota nuk e kishte të qartë se kishin ndryshuar rrethanat, se Zogu ishte borxhli ndaj Krajlit të Serbisë, i cili e kishte strehuar, armatosur dhe kthyer nga hoteli “Bristol” i Beogradit në karrigen e mbretit të Shqipërisë!
Shote Galica e përballur me tmerrin e varfërisë, rrethuar nga harresa, mjerimi dhe inferioriteti i një regjimi mbretëror zogollian, i shkroi një letër qeverisë në fjalët:
“Unë jam Shote Galica, gruaja e Azem Galicës, prijësit të Lëvizjes Kaçake të Kosovës. Gjendem në katundin Shullaz të Krujës, kam dhe kater femijë jetimë me vete. Janë femijët e luftëtarëve të vrarë për çlirimin e Kosovës. Jam e shtrënguar t’ju vë në dijeni, se po vdes nga uria së bashku me femijët jetim”.
Suedia shpesh merret si shembull se si socializmi mund të funksionojë më mirë sesa tregu. Por, siç tregon Norberg, historia e Suedisë tregon në fakt të kundërtën. Një herë e një kohë u interesova për teoritë e zhvillimit ekonomik sepse isha duke studiuar një vend me të ardhura të ulëta, më e varfër se Kongo, me jetëgjatësi gjysmën e asaj që ka sot dhe vdekshmërinë foshnjore tre herë më të lartë se vendi mesatar në zhvillim. Bëhet fjalë për vendin tim Suedinë — rreth 150 vjet më parë.
Në atë kohë Suedia ishte tepër e varfër dhe e uritur. Kur pati një dështim të korrjeve, paraardhësit e mi në Suedinë veriore, në Angermanland, u desh të përjenin mbetjet ushqimore në bukë sepse kishte pak miell. Jeta në qytete nuk ishte më e lehtë. Mbipopullimi dhe mungesa e shërbimeve shëndetësore, kanalizimet, dhe asgjësimi i mbeturinave në ajër ishin pjesë e jetës. Në shekullin XX, një familje e zakonshme suedeze e klasës punëtore me pesë fëmijë mund të jetonte në një dhomë dhe një kuzhinë, e cila u dyfishua si një dhomë ngrënie dhe dhoma gjumi. Shumë njerëz u strehuan me familje të tjera. Statistikat e banesave nga Stokholmi tregojnë se në vitin 1900, rreth 1.400 njerëz mund të jetonin në një ndërtesë të përbërë nga 200 banesa me një dhomë. Në këto kushte, nuk është çudi që sëmundjet përhapeshin. Njerëzit kishin një numër të madh fëmijësh jo vetëm për mungesë kontracepsioni, por edhe për shkak të rrezikut që jo shumë do të mbijetonin për një kohë të gjatë.
Siç vërejti Vilhelm Moberg, autori ynë i madh, që shkroi një histori të popullit Suedez: “Nga të gjitha aventurat e mrekullueshme të popullit Suedez, asnjë nuk është më e shquar dhe e mrekullueshme se kjo: që i mbijetoi të gjithave ata.” Por në një shekull, gjithçka ndryshoi. Suedia kishte zhvillimin më të shpejtë ekonomik dhe shoqëror që kishin përjetuar ndonjëherë njerëzit e saj, dhe një nga më të shpejtat në botë. Midis 1850 dhe 1950 të ardhurat mesatare suedeze u rritën tetëfish, ndërsa popullsia u dyfishua. Vdekshmëria foshnjore ra nga 15 në 2 përqind, dhe jetëgjatësia mesatare u rrit për 28 vjet të pabesueshme. Një komb i varfër fshatar ishte bërë një nga vendet më të pasura në botë.
Shumë njerëz jashtë vendit mendojnë se ky ishte triumfi i Partisë Socialdemokrate Suedeze, i cili në një farë mënyre gjeti mënyrën e përsosur, që duke rritur të taksojë, mundi të shpenzojë dhe rregullojë Suedinë në një shpërndarje më të drejtë të pasurisë – pa dëmtuar kapacitetin e saj prodhues. Dhe kështu, Suedia, një vend i vogël me nëntë milion banorë në veri të Evropës – u bë një burim frymëzimi për njerëzit në mbarë botën që besojnë në zhvillimin dhe shpërndarjen e udhëhequr nga qeveria. Por ka diçka të gabuar me këtë interpretim. Në 1950, kur Suedia njihej në mbarë botën si histori e madhe suksesi, taksat në Suedi ishin më të ulëta dhe sektori publik më i vogël se në pjesën tjetër të Evropës dhe Shteteve të Bashkuara. Vetëm atëherë, politikanët suedezë filluan të vjelin taksat dhe shpërndanin para në një shkallë të gjerë, d.m.th., duke rishpërndarë pasurinë që bizneset dhe punëtorët kishin krijuar tashmë. Sukseset më të mëdha sociale dhe ekonomike të Suedisë u zhvilluan kur Suedia kishte një ekonomi laissez-faire, dhe pasuria e shpërndarë gjerësisht i parapriu shtetit të mirëqenies.
Andres Chydenius
Në 1763 Anders Chydenius, një prift i ri nga Österbotten në Finlandë (në atë kohë pjesë e Suedisë), u ul për të shkruar kontributin e tij në një konkurs për ese. Pyetja që ai do të përgjigjej ishte më e rëndësishmja në Suedi në atë kohë: “Pse largohen kaq shumë njerëz nga Suedia?” Emigracioni ishte rritur dhe shihej si një problem i madh. Interpretimi i zakonshëm ishte se njerëzit ishin dembel dhe të babëzitur, dhe në vend që të merrnin përgjegjësi dhe të punonin shumë, ata tundoheshin nga premtimet për një jetë më të lehtë jashtë vendit.
Përgjigja e Chydenius ishte e kundërta. Nuk ka asgjë të keqe me emigracionin, shkroi ai. Problemi është sistemi shtypës dhe korruptiv që e bën të pamundur që njerëzit të qëndrojnë në Suedi dhe të ndërtojnë një jetë të mirë atje. Duke detajuar të gjitha abuzimet, rregulloret dhe taksat që shkatërruan mundësinë, Chydenius përvijoi një kritikë radikale laissez-faire të qeverisë Suedeze. Ai tregoi se privilegjet, kërkesat për licencë dhe ndalesat e tregtisë mbronin një aristokraci të vogël dembele dhe i ndalonin njerëzit e zellshëm që të ndërtonin fatin e tyre. Taksat e larta konfiskonin gjithçka që ata arritën të krijonin; dhe një sistem i i korruptuar i drejtësisë e bëri të pamundur që ata të fitonin kundër të fuqishmëve; dhe kufizimet në shtyp e bënë të paligjshme që ata të ankoheshin për to. “Atdheu pa liri dhe meritë është një fjalë e madhe dhe e pakuptim,” theksoi ai.
Sipas Chydenius të varfrit nuk ishin dembelë dhe pa ide por inteligjentë dhe që punojnë shumë – ata duhej të mbijetonin një klimë të ashpër dhe ekonomi të varfër. Problemi ishte se ata duhej ti kushtonin pjesën më të madhe të energjisë dhe shumë punë të palodhur për të shmangur rregulloret, taksat dhe korrupsionin. Prandaj, një gjë për të cilën ai luftoi me këmbëngulje ishte legjislacioni i klasave, i cili i detyroi të varfërit të punojnë për aristokratët dhe fermerët e mëdhenj, dhe i pengoi ata të ndryshojnë punëdhënësin ose të negociojnë mbi pagat.
Ai dëshironte një shtet minimal që garantonte “sigurinë e jetës dhe pronave “, me detyrën e vetme që të ishte parandalimi i “dhunës nga shtete të tjera dhe shtypjes brenda shtetit “. Përveç kësaj, qeveria nuk duhet të ndërhyjë. Madhësia e qeverisë dhe taksat duhet të ulen në mënyrë drastike. Tregjet dhe tregtia duhet të jenë plotësisht të lira. Ai kundërshtoi subvencionet edhe për sektorët ekonomikë që ai i vlerësonte, si bujqësia dhe peshkimi. Sipas Kideniusit, madje qeveria duhej t’i përmbahej Urdhrit të Shtatë – të mos vidhte. Fermerëve duhet t’u jepet të drejta të plota pronësore për tokën e tyre, dhe madje fshatarëve më të varfër duhet t’u jepet kontrolli i punës së tyre. Vendi duhet të hapë kufijtë e tij dhe t’i lejojë njerëzit të lëvizin lirshëm drejt Suedisë nga Finlanda. Njerëzit duhet të jenë të lirë të diskutojnë idetë dhe të krijojnë mendjet e tyre. Edhe në çështjet e fesë, ai mendoi se qeveria duhet të jetë liberale dhe të japë të njëjtat të drejta për të gjitha besimet. “Unë flas ekskluzivisht për fjalën e vogël, por të bekuar, lirinë,” përfundoi ai.
Nuk është ekzagjerim të thuash që Suedia përjetoi një revolucion liberal jo të dhunshëm midis 1840 dhe 1865. Çdokush mund të fillonte një biznes dhe të garonte lirshëm. Rregullat që kishin ndaluar zhvillimin e industrisë së drurit dhe hekurit ishin hequr. Suedia mori bëri një ligj të shoqërive aksionare që në vitin 1848. Bankat u lejuan dhe normat e interesit u lanë të lira. Imigrimi dhe emigracioni u lejuan (dhe më shumë se një milion suedez u larguan për në Amerikë). Shkollat e vjetra që kishin për mision të bënin priftërinj ose shërbyes civilë të fëmijëve të elitës u zëvendësuan me një edukim praktik për të gjithë. Liria e shtypit dhe fesë u zgjeruan në mënyrë dramatike. Gratë fituan të drejtat për të zotëruar dhe trashëguar pronë, për të marrë një arsim dhe të bëjnë një karrierë.
Të ardhurat e punëtorëve në industri u rritën me rreth 25 përqind në dekadat midis 1860 dhe 1910, dhe jetëgjatësia u rrit me 12 vjet. Në total, fitimet reale u rritën me 170 përqind në ato pesëdhjetë vjet, shumë më shpejt se 110 përqind në pesëdhjetë vitet e ardhshme. Dhe deri në fund të shekullit, shpenzimet qendrore publike në Suedi ishin rreth 6 përqind e të ardhurave kombëtare.
Liberalizmi e kishte shndërruar Suedinë plotësisht. Një shoqëri që dikur kontrollohej rreptësisht – në të cilën të gjitha profesionet ishin të rregulluara plotësisht dhe tregtia me vendet e tjera ishte praktikisht e ndaluar – papritmas hapi digat e krijimtarisë që ishin shtruar me shekuj. Krijimtaria tani u shpërblye, nuk u penalizua. Tregjet e hapura dhe një minimum i rregulloreve nënkuptonin se kapitali mund të rrjedhë në idetë më të mira dhe kompanitë ishin të lira të punësonin dhe të fillonin zgjerimin. Tregtimet e vjetra ishin të mekanizuara, dhe Suedia tani mund të eksportonte atë që bëri më mirë në Britani dhe vendet e tjera, në këmbim të importeve që Suedia nuk mund të prodhonte gjithashtu.
Kjo epokë laissez-faire ishte mjedis i mirë për krijuesit dhe sipërmarrësit. Ajo krijoi një nga fjalët më të dashura në gjuhën suedeze: snilleindustrierna – “industri gjeniale”, që do të thotë bizneset e themeluara me një shpikje të zgjuar, ose zhvillimin e prodhimit në një shkallë masive dhe kryesisht për eksport. Pasi rruga ishte e qartë për huazimin, marrjen në punë, prodhimin dhe shitjen, rruga nga ideja në ndërmarrje të bazuar në ide, nga gjenialiteti në industrinë e gjeniut, u bë shumë e shkurtër.
Lëvizja liberale kishte pasur sukses, por u bë viktimë e suksesit të vet.
Më 1950 Suedia ishte një nga vendet më të pasura në botë. Barra totale e taksave ishte akoma vetëm 19 përqind e PBB-së – më e ulët se në Shtetet e Bashkuara dhe në vendet e tjera të Evropës. Ajo nuk kaloi 30 përqind deri në vitin 1965. Ishte një ekonomi e hapur me një qeveri të vogël që prodhoi këto rezultate të mahnitshme, me një ndihmë të vogël për të qëndruar jashtë dy luftërave botërore
Po, Suedia sot ka një reputacion tjetër. Por kjo erdhi më vonë. Në vitet 1970, me arkat e mbushura nga bizneset e mëdha dhe kokat e mbushura me ide nga kthesa ndërkombëtare në të majtë, Social Demokratët filluan të zgjerojnë ndihmën sociale dhe rregullojnë tregun e punës. Shpenzimet publike pothuajse u dyfishuan midis viteve 1960 dhe 1980, duke u rritur nga 31 përqind në 60 përqind të PBB-së, duke u shqoëruar nga taksat e larta.
Për një kohë Socialdemokratët mund të udhëtonin botën dhe të flisnin për mënyrën sesi ata ishin në gjendje të kishin një qeveri të madhe dhe të ardhura të larta – por vetëm për një kohë, sepse ky ishte edhe momenti kur modeli filloi të kishte probleme. Norma mesatare e rritjes u përgjysmua në 2 përqind në vitet 1970, duke rënë më tej në vitet ’80, dhe kjo ishte para krizës së madhe në vitet 1990. Valuta duhej të zhvlerësohej pesë herë për ta mbajtur industrinë konkurruese, gjithsej 45 përqind. Në 1990, një vit para një krize serioze ekonomike në Suedi, ndërmarrja private nuk kishte krijuar një punë të vetme neto që nga viti 1950, por sektori publik ishte rritur me më shumë se një milion të punësuar.
Ndërsa ekonomia e dijes dhe shërbimeve e bëri më të rëndësishme investimin në kapitalin njerëzor, nivelet e larta të taksave mbi të ardhurat personale ulën stimujt e individëve për të investuar në arsimimin dhe aftësitë e tyre. Përfitimet e mëdha për ata që nuk punonin shkatërruan etikën e punës dhe një vend me një nga popullsitë më të shëndetshme u bë një nga vendet me shumicën e njerëzve të sëmurë nga puna.
Aleanca midis qeverisë së madhe, bizneseve të mëdha dhe sindikatave e bëri Suedinë më pak fleksibël. Inkurajimi i investimeve në industri të mëdha funksionoi mirë, për sa kohë që kishte pak nevojë për inovacion. Sapo ndryshuan kushtet globale, sistemi u fut në telashe dhe mungesa e rritjes së bizneseve të vogla dhe të mesme u bë një problem i vërtetë. Kompanitë që ekzistuan nuk u rritën, pjesërisht për shkak të rreziqeve dhe kostove të rregullave që penguan pushimin nga puna të punëtorëve.
Kompanitë më të rëndësishme suedeze janë akoma ato që kanë lindur gjatë periudhës laissez-faire para Luftës së Parë Botërore. Në vitin 2000 vetëm një nga 50 kompanitë më të mëdha suedeze u themelua pas vitit 1970. Ndërkohë, shërbimet që mund të ishin bërë sektorë të rinj të rritjes së bizneseve private, si arsimi dhe kujdesi shëndetësor, u monopolizuan dhe u financuan nga qeveria.
Nga 1975 në 2000, ndërsa të ardhurat për frymë u rritën për 72 përqind në Shtetet e Bashkuara dhe 64 përqind në Evropën Perëndimore, në Suedi u rritën për jo më shumë se 43 përqind. Në vitin 1970 Suedia ishte vendi i katërt më i pasur në renditjen e OECD-së me të ardhurat për frymë, në vitin 2000 Suedia kishte rënë në 14-të.
Nuk ishin politika socialiste që e kthyen Suedinë në një nga vendet më të pasura në botë. Kur Suedia u pasurua, ajo kishte një nga ekonomitë më të hapura dhe të parregulluara në botë, dhe taksat ishin më të ulëta se në Shtetet e Bashkuara dhe në shumicën e vendeve të tjera perëndimore. Social Demokratët mbajtën të paprekur shumicën e këtyre politikave deri në vitet 1970, kur menduan se themelet e shkëlqyera – pasuri e paparë, një etikë e fortë pune, një forcë pune e arsimuar, industri eksportesh të klasit botëror dhe një burokraci relativisht e sinqertë – ishin aq të qëndrueshme sa qeveria mund të taksojë dhe të shpenzojë dhe të ndërtojë një shtet bujar të mirëqenies me to.
Ata nuk mundën. Të paktën jo pa kosto. Sepse ajo gjendje e mirëqenies filloi të gërryente kushtet që e kishin bërë modelin të zbatueshëm në radhë të parë. Dhe vendi i katërt më i pasur u bë i 14-ti më i pasur brenda tre dekadave.
Liberalizmi dhe jo socializmi duhet të jetë mësimi i Suedisë për pjesë të tjera të botës.
Vdekja e një individi mund të ketë një efekt të fuqishëm në emocionet tona, por ndërsa rriten numrat kështu po rritet indiferenca jonë. Pse?
A e keni vërejtur në fillim të pandemisë kur një shtet për shembull vdisnin 300 njerëz, ne thonim “e tmerrshme” “uaaa çfarë po ndodh kështu”, e vërteta është se edhe tani ka shtete që vdesin po kaq shumë njerëz, por ne nuk e bëjmë më atë reagim.
Ekspertët ilustrojnë një nga aspektet më shqetësuese të përgjigjes njerëzore ndaj gjendjes së rëndë të të tjerëve. Ndërsa shumica prej nesh do ta shohim një vdekje të vetme si një tragjedi, ne mund të luftojmë që të kemi të njëjtën përgjigje për humbjen e jetës në shkallë të gjerë. Shumë shpesh, vdekjet e shumë njerëzve thjesht bëhen një statistikë, pasi dhimbjen e përjetojmë për persona të veçantë, të afërm ose shokë, dhe jo në masë.
Për miliona jetë të humbura në fatkeqësi natyrore, luftëra ose zi nga uria, për shembull, kanë qenë statistika.
Edhe tani ne mund të shohim të njëjtin proces të çuditshëm që po ndodh si numri i vdekjeve në të gjithë botën për shkak të rritjes së koronavirusit. Numri i vdekjeve deri më tani ka kaluar 500,000 dhe më shumë se 10 milion raste janë regjistruar në 200 vende. Vdekja është një tragjedi e luajtur në një nivel individual, me një familje të të tronditur dhe të lodhur. Por, mundet që dikush të ketë dhimbje për një numër kaq të madh?
Në SH.B.A., e cila arriti në një moment historik prej 100,000 vdekjesh muajin e kaluar, gazetarët kanë arritur mënyra për t’i ndihmuar njerëzit të kuptojnë shkatërrimin. Shifra është “dyfishi i numrit të amerikanëve të humbur gjatë tërë Luftës së Vietnamit” dhe “tejkalon numrin e viktimave të luftimeve ushtarake amerikane në çdo konflikt që nga Lufta Koreane”.
Por paaftësia jonë për të kuptuar vuajtjet me të cilat sjellin numra të tillë mund të dëmtojë mënyrën se si ne reagojmë ndaj tragjedive të tilla. Edhe tani, ka prova që njerëzit vuajnë nga numri i lartë i lajmeve për koronavirusin dhe lexojnë më pak për pandeminë.
Kjo mund të jetë për shkak të një fenomeni psikologjik i njohur si mpirje psikike, më e thjeshtë është ideja se “sa më shumë njerëz vdesin, aq më pak ne interesohemi”.
“Ndjesia e shpejtë, intuitive e zorrëve është shumë e mrekullueshme, por ka disa të meta,” thotë Paul Slovic, një psikolog në Universitetin e Oregon i cili ka studiuar mpirje psikike për dekada të tëra. “Njëra është që nuk merret me numra në përmasa shumë mirë. Nëse po flasim për jetë, një jetë është jashtëzakonisht e rëndësishme dhe e vlefshme dhe ne do të bëjmë gjithçka për të mbrojtur atë jetë, për të shpëtuar atë jetë, për të shpëtuar atë person. Por ndërsa numrat rriten, ndjenjat tona nuk rriten në mënyrë të përsosur gjithashtu “.
Ne jo vetëm që jemi të mpirë nga domethënia e numrave në rritje, por dhembshuria jonë në të vërtetë mund të venitet ose të shembet përgjithësisht me rritjen e numrave
Në fakt, hulumtimi i Sloviç sugjeron që ndërsa numrat statistikorë të lidhur me një tragjedi bëhen më të mëdha, ne bëhemi të deshifrazuar dhe kemi më pak përgjigje emocionale ndaj tyre.
Një pjesë e problemit mund të jetë që ndërsa numrat bëhen më të mëdhenj, ato do të thotë gjithnjë e më pak për ne personalisht, pra sa më shumë të përhapet pandemia, ne që nuk jemi prekur thomë “kur nuk më ka kapur deri tani, nuk më kap më”
“Nga një këndvështrim evolucionar, ne ishim të përqendruar në gjërat që kërcënuan të na vrisnin menjëherë ose ndërveprime në grupe të vogla,” thotë Melissa Finucane, një shkencëtar i vjetër i sjelljes sociale në qendrën e politikave të Korporatës Rand, e cila ka studiuar vendimmarrjen dhe rrezikun vlerësimi. “Tani ne po mundohemi të zbulojmë skenarë shumë komplekse të rrezikut, ku ka shumë statistikë në dispozicion.
Por njeriu mesatar që nuk është një analist statistikor ose epidemiolog, nuk e kupron vërtetë se çfarë ndodh “./ Marrë më shkurtime nga BBC, I.M-Dritare
Këto pesë seri kanë shumë libra nën rripin e tyre, por mos lejoni që kjo t’ju ndalojë të zhyteni! Çfarë mund të jetë më mirë sesa të mbash një libër të frikshëm dhe të dish se ke shumë më tepër përpara?
“Mësuesja e Quilter-it” nga Jennifer Chiaverini
Pasi u transferua kohët e fundit në Waterford, Pennsylvania, Sarah fillon të krijojë një miqësi të ngushtë me 75 vjeçaren Sylvia Compson dhe ndihmon për të shitur pasurinë e saj familjare, Elm Creek Manor. Kur bashkohen, ata fillojnë të tregtojnë sekretet familjare dhe sjellin gëzim dhe mbyllje në jetën e njëri-tjetrit.
“Vajza tjetër Boleyn” nga Philippa Gregory
Flasim për dramën historike! Mary Boleyn lufton me motrën e saj, Anne për favorin e King Henry VIII. Një roman i pasur dhe imponues i dashurisë, seksit, ambicies dhe intrigës, “Vajza tjetër Boleyn” prezanton një grua me vendosmëri dhe dëshirë të jashtëzakonshme, e cila jetoi në zemrën e gjykatës më emocionuese dhe glamuroze në Evropë.
“Të kesh dhe të mbash” nga Lauren Layne
Brooke Baldwin mund të planifikojë me sukses çdo dasmë, përveç të veten siç duket. Ajo është e vendosur të bëjë një rikthim si një planifikues i famshëm i dasmave pasi u detyrua të largohej nga LA Vëllai i nuses, megjithatë, ka axhendën e tij, dhe njëri prej tyre përfshin fitimin e zemrës së Brooke. Aksionet e kësaj dasme nuk mund të ishin më të larta!
“Duke kërkuar për një ditë” nga Jennifer Probst
Çfarë ndodh kur ajo që bashkon njerëz (çifte) bie për klientin e saj? Kate është krenare që kompania e saj, Kinnection, është më e mira në qytet sepse ajo bekoi dhe mallkoi me aftësinë për të kuptuar një lidhje romantike midis dy njerëzve. Por kur Slade e akuzon atë si një mashtrim, Kate duhet ta bëj atë të dashurohet gjatë gjithë kohës kur ajo po zhvillon ndjenja për të!
“Veriu i Vërtetë” nga Liora Blake
Romanistja bestseller Kate është duke u përpjekur të shkatërrojë jetën, pasi humbi burrin në një aksident automobilistik, ku ajo ishte pas timonit. Ajo po përpiqet të qëndrojë e ulët derisa të takohet me Trevor në një intervistë televizive në Hollywood. Ndërsa ajo dhe Trevor eksplorojnë kiminë e tyre të ndezur, pjesët e pakta të zemrës së Kate fillojnë të shërohen, duke e bërë vend për një dashuri aq të pasionuar, që e bën atë të dëshirojë gjëra të harruara gjatë./METROLIBRI
576 vjet më parë ndodhi beteja e Torviollit, ku Skënderbeu mposhti forca të mëdha osmane në fushën e Torviollit – e njohur edhe si Beteja e Dibrës së Poshtme.
Pasi ishte formuar Besëlidhja e Lezhës, ku u bashkuan princat arbërorë, Sulltan Murati II dërgoi një forcë prej 25 mijë trupash me në krye një nga komandantët e tij më me përvojë, Ali Pashën e Shkupit.
Skënderbeu i doli përpara ushtrisë osmane në fushën e Torviollit, ku pas një beteje taktike nga Skënderbeu, u vranë 22 mijë ushtarë osmanë, kurse, në radhët e shqiptarëve pati të vrarë, vetëm disa qindra.
Me këtë fitore, miti i pathyeshmërisë osmane u thye dhe shënoi edhe fillimin e 25 vjet luftërash të pandërprera të Gjergj Kastriotit.
Kina nuk e ndal festivalin e qenve, pavarësisht pandemisë globale. Sipas mediave të huaja, bëhet fjalë për ngjarjen vjetore në qytetin Yulin, e cila gjithmonë provokon zemërim nga aktivistët e të drejtave të kafshëve.
“Është çnjerëzore dhe barbare”, citohet të ketë thënë Jeffrey Bari, themeluesi i organizatës “No Dogs Left Behind”, e cila mban rreth 200 qen në rrethime të mëdha teli në periferi të kryeqytetit kinez dhe i ristrehon ata.
Siç bëhet e ditur, aktivistët shpëtojnë qindra qen çdo vit duke “bastisur” thertore dhe duke ndjekur kamionët.
Ata thonë se tregtarët vjedhin kafshët shtëpiake dhe endacakët dhe i transportojnë ato në distanca të gjata, kryesisht në jug të vendit.
Ka kaq shumë libra dhe kaq pak kohë për të lexuar. Keni qenë kurreshtar ndonjëherë për të ditur se cilët janë librat më të lexuar të të gjitha kohërave? Apo le të themi dhjetë prej tyre?
Në listën e mëposhtme gjeni librat më të lexuar / shitur / botuar të të gjitha kohërave! Epo, të paktën 50 vitet e fundit.
Pavarësisht nga ajo që mendoni për të gjitha këto libra, nëse dëshironi të kuptoni botën përreth jush dhe njerëzit në të, leximi i këtyre librave faqe më faqe do të ishte një fillim i mirë.
Por, ashtu si me çdo libër tjetër që lexoni, mos braktisni kurrë syrin tuaj kritik, mendjen kurioze ose zemrën empatike.
1. Bibla 2. “Citime nga kryetari Mao” – Tse-Tung 3. Seria e Harry Poter – J. K. Rowling 4. “Zoti i unazave” – J. R. R. Tolkien 5. “Alkimisti” – Paulo Coelho 6. “Kodi i Da Vinçit” – Dan Brown 7. “Saga e Muzgut” – Stephenie Meyer 8. “Ikur me erën” – Margaret Mitchell 9. “Mendo & bëhu i pasur” – Napoleon Hill 10. “Ditari i një vajze të re” – Anne Frank
Në hotelin “Dolce Hanoi Golden Lake”, kafja shërbehet me filxhan floriri dhe relaksi ofrohet me vaskë floriri. Në fakt, në hotelin më të ri në Hanoi, Vietnam, pak gjëra nuk janë prej floriri.
