Atifete Doqaj erdhi në Vorarlberg të Austrisë para luftës në Kosovë. Edhe pse ajo tani bën një jetë të lumtur në Austri, një pjesë e shpirtit të saj është ende në atdheun e saj të vjetër. Banesa e saj në Prishtinë ndoshta do të mbetet gjithmonë një pjesë e zemrës së saj
Pavarësisht se në cilën anë qëndroni, në luftë të gjithë janë fajtorë për tjetrin. Kështu shkroi tregimtari i madh rus Leon Tolstoi më shumë se njëqind vjet më parë. Atifete Doqaj ende shqetësohet kur raporton për ngjarjet që ndodhën në qytetin e saj të dashur në Prishtinë, në fund të viteve 1990, shkruan gazeta “Krone”, transmeton portali Shtegu. Gjatë luftës së Kosovës, në maj të vitit 1999, ajo erdhi këtu në Vorarlberg si e re dhe refugjate, ku për herë të parë gjeti strehim në ish-kazermat Galina. Së bashku me nënën e saj të moshuar, vëllain e saj, invalid i luftës dhe që nga ajo kohë është i kufizuar në një karrocë me rrota dhe babain e saj. “Dy ditë pasi mbërritëm në Vorarlberg, babai im u ekzaminua në Feldkirch. Aty gjetën një tumor në tru”. Zëri i saj fillon të dridhet nga këto fjalë dhe lotët i rrjedhin rrëke në sy. E bëmë një pauzë. Atifete Doqaj rimbledh vetveten, qetësohet dhe tregon pa mëshirë për atë që ka përjetuar. Intervistën me te e zhvillon gazetari austriak Robert Schneider.
Robert Schneider: Nga jeni saktësisht në Kosovë?
Atifete Doqaj: Kam lindur në një fshat të vogël afër Pejës. Ai gjendet në Kosovën perëndimore.
Ju jeni shqiptare nga Kosova. Dhe besimtare?
Po, unë jam myslimane.
Çfarë bënin prindërit tuaj për jetesën?
Babai im punonte në një kompani elektrike. Për në punë çdo ditë i duhej të kalonte 70 kilometra. Lidhjet e trenit ishin tepër të këqija në atë kohë. Ai vinte në shtëpi në mesnatë. Për këtë arsye ai vendosi të shpërngulet në Prishtinë me gjithë familjen. Mami ishte në shtëpi për ne pesë fëmijët.
A ishte e lumtur rinia juaj?
Po. Shumë. Si të gjithë fëmijët, unë vijova shkollën fillore, pastaj shkollën e mesme. Pas kësaj mësova të bëhesha infermiere pediatrie. Por në atë kohë tashmë po shpërthyen konfliktet mes kosovarëve dhe serbëve. Me një nënshkrim ne duhej të hiqnim dorë nga gjuha amtare dhe të flasim vetëm serbo-kroatisht. Babai im nuk e pranoi këtë dhe humbi punën. Më pas, shqiptarët organizuan shkolla të fshehta në shtëpi private. Unë kam mundur ta mësoj profesionin tim vetëm privatisht.
A dyshonit tashmë se do të kishte luftë?
Jo. Menduam se konflikti nuk do të zgjaste shumë, se do të kishte një zgjidhje paqësore, aq më tepër që ne shqiptarët ishim shumicë dërrmuese. Por ky vlerësim doli të ishte një gabim i madh.
Më pas keni ikur në Maqedoninë e Veriut me familjen tuaj.
Po, në vitin 1999, kur NATO filloi të bombardonte caqet strategjike në Serbi dhe pati masakra të tmerrshme në popullatën shqiptare. Gati një javë ne jetuam në makinë, pa guxuar as të dilnim sepse kishim frikë vazhdimisht nga snajperistët. Është e çuditshme. Unë jetoj në Vorarlberg për 23 vjet tani, por sa herë që shoh një oficer policie ose dikë nga ushtria, më kap paniku.
Çfare ndodhi atehere?
Unë mendoj se nëpërmjet Salzburgut, dhe më pas nëpërmjet një kampi në Hall në Tirol, erdha në Vorarlberg me prindërit dhe vëllain tim me aftësi të kufizuara.
Kush e organizoi këtë?
Kjo ishte bamirësi. Kur morëm autobusin nga Hall për në Vorarlberg, përkthyesi në tunelin e Arlberg tha të mos kini frikë. Ai e tha këtë sepse shumë njerëz papritmas patën frikë nga errësira dhe nuk e dinin nëse kjo ishte me të vërtetë rruga drejt lirisë. Nuk do ta harroj kurrë atë. Më në fund përfunduam në kazermën Galina, gjë që ishte e tmerrshme për ne në fillim. Ne nuk mund të interpretonim ushtarët e ushtrisë federale që qëndronin atje për të na mbrojtur. Herë pas here njerëzit vinin dhe na telefononin.
Çfarë bërtisnin?
“Të huajt jashtë!” dhe të tilla.
Si? Ju kanë fyer të Vorarlbergut?
Po, të Vorarlbergut. Në fillim menduam: Zot në qiell, ku përfunduam? Gjithsesi, aty jetuam rreth një muaj. Të gjithë së bashku në një dhomë. Pastaj tre deri në katër muaj të tjerë në një shtëpi refugjatësh në Gisingen. Derisa vëllai im mori një vend në rehabilitim.
Përveç kësaj, ndoshta janë shkaktuar probleme me gjuhën.
Pikërisht. Ne kishim përkthyes, por u përpoqa të mësoja gjermanisht sa më shpejt që të ishte e mundur. Në atë kohë ishte ende rasti që nuk të lejohej të punoje pa leje qëndrimi. Megjithatë, ata që nuk kishin punë nuk morën leje qëndrimi. Një rreth vicioz. Por atëherë isha shumë me fat që mora një punë si ndihmëse pastrimi me një familje.
Duhej të fitoje para për një baba të sëmurë për vdekje, një nënë plakë dhe një vëlla të plagosur në luftë.
Kjo ishte e natyrshme për mua. Shumë nga të njohurit e mi pas luftës u kthyen në Kosovë, sepse thanë se banorët e Vorarlbergut ishin njerëz të ftohtë dhe të padëshiruar. Nuk mund ta konfirmoj fare. Aty, ku më lejuan të punoja, gjeta diçka si një familje e dytë. Kjo më dha shumë forcë.
Me kalimin e viteve ju keni lulëzuar në zëvendësmenaxherë të një supermarketi të madh. A doni të ktheheni në Prishtinë në pension?
Nuk besoj. Por unë shkoj atje çdo të dytin muaj. Një ose dy ditë. Pastaj kthehem.
Çdo të dytin muaj?
Po. Sepse më mungon.
Çfarë ju mungon konkretisht?
Banesa ne Prishtine. Ajo është ende aty. Shpirti. Një pjesë e zemrës sime. Ndonjëherë mjafton vetëm një orë. Thjesht thith ajrin. Pastaj funksionon përsëri.
