Zvicerani Andreas Wormser kishte një ëndërr: të hapte një hotel në Kosovë për të bashkuar komunitetin shqiptar dhe serb. Por dhjetë vjet më vonë, klientët janë të rrallë në ndërmarrjen e tij. Ka ardhur koha për të vlerësuar këtë përvojë
Flamujt serbë varen të trishtuar në shiun e rrëmbyeshëm. Ata rreshtojnë rrugën kryesore të fshatit kosovar të Graçanicës, një enklavë serbe vetëm disa kilometra larg kryeqytetit Prishtina. Në këtë vend të ri ku lufta mbretëronte 25 vjet më parë, zvicerani Andreas Wormser ka menaxhuar hotelin e tij që nga viti 2013. Pa shumë sukses, e pranon kur e vizitoi gazeta “Blick”.
“Një hotel i bukur. Fatkeqësisht është në rajonin serb”, thekson Egzoni, taksisti, kur ndalon para hotelit të Graçanicës. 23-vjeçari humbi dhjetëra të afërm gjatë luftës në Kosovë. Ai flet për të sikur të kishte marrë pjesë vetë. Për kosovarët, qofshin me origjinë serbe apo shqiptare, dhimbja mbetet akute. Edhe sot, të dy komunitetet përpiqen që të bashkohen.
Andreas Wormser e mësoi këtë në mënyrën e vështirë duke u zhvendosur jashtë vendit. Nën shiun e pandërprerë që ra në Kosovë gjatë fillimit të verës, pishina ekologjike e hotelit të tij butik mbetet e pashfrytëzuar. Përveç tij dhe punonjësit të tij, objekti është pothuajse i shkretë. Nga pesëmbëdhjetë dhomat, vetëm katër janë të zëna. Një çift martesor serb pozojnë jashtë për një fotografi, duke buzëqeshur me guxim pavarësisht motit të zymtë. “Ata janë këtu vetëm për fotot, ata do të festojnë diku tjetër”, psherëtin hoteleri.
Duke pyetur në fshat, kuptojmë shpejt se serbët vendas e shohin hotel-restorantin – i cili dallohet qartë nga pjesa tjetër e mjedisit për nga arkitektura dhe cilësia e shërbimeve të tij – thjesht shumë i shtrenjtë. Dhe si të mos mjaftonte kjo, klientët shqiptarë hezitojnë të bëjnë udhëtimin në rajonin serb, transmeton portali Shtegu. Operatorët turistikë të huaj dhe vendas preferojnë të punojnë me hotele të vendosura në zona me shumicë shqiptare.
Edhe turistët po i shmangen zonës këtë vit. “Çdo lajm i keq nga veriu rëndon mbi biznesin tonë. Megjithatë, gjithçka është paqësore këtu”, thekson Andreas Wormser. Kur Blick e vizitoi atë, Serbia kishte marrë në paraburgim tre policë kosovarë në zonën e kontestuar kufitare 100 kilometra në veri të Graçanicës. Prishtina flet për rrëmbim, Beogradi për armëmbajtje pa leje nga kosovarët. Klima është e tensionuar.
Për kompaninë e mërgimtarit zviceran, situata e pasigurt në vend është sinonim i rrezikut të falimentimit. Andreas Wormser nuk e fsheh faktin se u prish vetëm për disa muaj, para pandemisë Covid. Fondi i tij i pensionit si dhe kreditë e gruas dhe motrës së tij e mbajnë hotelin gjallë. A është penduar për hapjen e hotelit? “Ishte një gabim, por do të ishte turp të mos e kisha bërë këtë”.
Përkundër të gjitha vështirësive, Andreas Wormser kujton me krenari ditët e rralla kur klientët serbë dhe shqiptarë u zhytën në diell, krah për krah, pranë pishinës. Një ëndërr që e motivoi të niste aventurën. Pikërisht në vitin 2008, kur Kosova sapo kishte shpallur pavarësinë e saj nga Serbia, Andreas Wormser, asokohe punonjës i FDFA, kishte idenë për të hapur hotelin e tij multietnik. Ai dëshironte të jepte kontributin e tij për një bashkëjetesë paqësore të popujve të ndryshëm të Kosovës.
Gjatë viteve të para të ekzistencës së tij, hoteli pati njëfarë suksesi. Serbët, shqiptarët dhe romët kanë punuar krah për krah në institucion. Që atëherë, tensionet mes Serbisë dhe Kosovës kanë ndikuar edhe në kërkimin e personelit. “Ndryshe nga gjenerata e fundit jugosllave, të rinjtë vështirë se flasin më gjuhën e njëri-tjetrit”, shpjegon Andreas Wormser. Prandaj ai nuk mund të gjejë bashkëpunëtorë shqiptarë, pavarësisht një papunësie prej 52% tek të rinjtë.
Është pra menaxherja e hotelit, Lidija Tokic Fazliji, e bija e një serbi dhe një shqiptari, ajo që mban gjallë vizionin e zviceranit. Edhe ajo nuk është optimiste për të ardhmen: “Njerëzit këtu kanë frikë nga fundi”. Fundi i çfarë? Ajo nuk dëshiron të ndalet në këtë temë.
Shtretër bosh, vështirësi në gjetjen e stafit dhe një vend që nuk mund të dalë nga kriza: “Është e rraskapitshme”, merr frymë Andreas Wormser, i cili dalëngadalë po i thotë lamtumirë pas njëzet vjetësh në Kosovë. “Ne jemi të trishtuar për Andreas. Ai donte të bënte një ndryshim dhe bëri kaq shumë sakrifica për të”, komenton Lidija Tokic Fazliji.
Deri në fund të vitit 2024, zvicerani dëshiron t’ia dorëzojë hotelin në tërësi drejtorit të tij, përpara se të bashkohet me gruan e tij në Gjermani për daljen në pension. Gruaja e tij nuk u mësua kurrë me idenë për të jetuar në këtë vend ku mbretërojnë tensionet. Për bashkatdhetarët e tij, Andreas Wormser ka një mesazh të fundit: “Ky vend mbetet magjepsës. Të dashur zviceranë, ejani në Kosovë”.
