Një ekip hulumtues nga Universiteti i Bernës ka pasur sukses në datimin e parë të saktë të banesave të grumbulluara në brigjet e liqenit të Ohrit në Ballkanin Jugperëndimor
Nën udhëheqjen e Universitetit të Bernës, rreth 800 grumbuj u datuan si pjesë e projektit të madh ndërkombëtar EXPLO. Një ekip hulumtues nga Universiteti i Bernës, arriti në datimin e parë të saktë të banesave të grumbulluara në brigjet e liqenit të Ohrit në Ballkanin Jugperëndimor, të cilat u ndërtuan në mesin e mijëvjeçarit të 5-të para Krishtit. Rajoni rreth liqenit më të vjetër në Europë luajti një rol kyç në zgjerimin e bujqësisë.
Mbetjet e vendeve nënujore janë një dhuratë nga perëndia për arkeologjinë parahistorike. Grumbujt prej druri nga të cilët janë ndërtuar themelet e tyre, janë ruajtur në mënyrë të shkëlqyer këtu: në mungesë të oksigjenit, ato nuk shpërbëheshin nga bakteret apo kërpudhat.
Druri i ruajtur në këtë mënyrë është i përshtatshëm në mënyrë ideale për hetime dendrokronologjike, datime të bazuara në unazat e pemëve. Në kombinim me datimin me radiokarbon, mund të përcaktohet saktësisht mosha e drurit dhe rrjedhimisht, koha në të cilën u ndërtuan vendbanimet. Kjo metodë tani është përdorur për herë të parë jashtë rajonit alpik.
Ndërtimi i vendbanimeve në Gjirin e Pllakës Miçov Grad
Nën udhëheqjen e Universitetit të Bernës, rreth 800 grumbuj u datuan në projektin e madh ndërkombëtar EXPLO. Ata vijnë nga një vend në bregun lindor të liqenit të Ohrit. Rezultatet u prezantuan së fundmi në “Journal of Archaeological Science”, shkruan portali “Nau.ch”. Gjetjet e reja tregojnë se ndërtimi i vendbanimit në gjirin e Pllakës Miçov Grad pranë qytetit të Ohrit të Maqedonisë së Veriut ka vazhduar në faza të ndryshme. Gjatë mijëvjeçarëve:
Nga epoka neolitike (mesi i mijëvjeçarit të 5-të p.e.s.) deri në epokën e bronzit (mijëvjeçari i dytë p.e.s.). Deri më tani supozohej se ishte një vendbanim rreth vitit 1000 para Krishtit. Ky aktivitet intensiv ndërtimor shpjegon dendësinë e jashtëzakonshme të shtyllave prej druri në kantier. Në një farë mase, vendbanimet u ndërtuan njëra mbi tjetrën.
Djepi i bujqësisë europiane
“Datat e sakta të fazave të ndryshme të vendbanimeve të Pllaka Miçov Grad, përfaqësojnë pika të rëndësishme referimi kohore për një kronologji të parahistorisë në Ballkanin Jugperëndimor”, thotë Albert Hafner. Ai është profesor i Arkeologjisë Prehistorike në Universitetin e Bernës dhe anëtar i Qendrës Oeschger për Kërkimin e Klimës, transmeton portali Shtegu.
Klasifikimi i saktë kronologjik nga ana e tij hapi interpretime të pa ëndërruara për gjurmët e vendbanimit të hershëm të Liqenit të Ohrit që u gjetën. Nën shtratin e sotëm të liqenit fshihet një e ashtuquajtur shtresë kulturore. Ai përbëhet kryesisht nga materiale organike dhe është deri në 1.7 metra i trashë. Ai përmban, ndër të tjera, mbetjet e grurit të korrur, bimëve dhe kafshëve të egra që mund të japin informacion për zhvillimin e bujqësisë.
Përshtatja e praktikave bujqësore
Në Ballkan, fermerët e sapoardhur u përballën me kushte klimatike relativisht të freskëta dhe të lagështa, gjë që i detyroi ata të përshtatnin praktikat e tyre bujqësore në përputhje me rrethanat. “Ndërveprimet midis kësaj risie revolucionare dhe mjedisit janë kryesisht të panjohura”, thekson Hafner. Projekti EXPLO synon pikërisht këtë boshllëk kërkimor.
Banesat e grumbulluara në harkun alpik dhe vendet në Ballkan, janë mbetjet e vetme të vendbanimeve të periudhës neolitike me ruajtje të shkëlqyer organike në mbarë botën. Gjetjet e hershme janë veçanërisht interesante, sepse zona luan një rol kyç gjeografik në zgjerimin e bujqësisë: Këtu jetuan fermerët e parë të Europës.
Më shumë se 8 000 vjet më parë, blegtorët e hershëm dhe fermerët e arave nga Anadolli erdhën fillimisht në rajonin e Egjeut, veçanërisht në Greqinë Veriore, dhe më pas nëpërmjet Italisë Jugore dhe Ballkanit, në Europën Qendrore.
Trashëgimia kulturore e rëndësishme në Ballkan
“Hetimet tona hedhin dritë mbi potencialin e madh për kërkime të ardhshme mbi vendbanimet parahistorike në rajon”, thotë Hafner. Rëndësia e vendbanimeve në liqenin e Ohrit është e madhe: “Banesat e grumbulluara rreth Alpeve janë një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s që nga viti 2011, vendbanimet ligatinore në Ballkanin Jugperëndimor nuk janë më pak të rëndësishme”, thotë Albert Hafner.
Rajoni ofron një situatë të krahasueshme me zonën përreth Alpeve: Në Shqipërinë e sotme, Greqinë Veriore dhe Maqedoninë e Veriut, relike të vendbanimeve prehistorike janë ruajtur në liqene të shumta. Megjithatë, me disa përjashtime, vendet në Ballkan pothuajse nuk janë hetuar deri më tani.
Studiuesit në Bernë po ndjekin edhe qëllime të tjera
“Ne duam të ndihmojmë që rëndësia e këtyre vendbanimeve ligatinore të njihet në nivel lokal dhe që këto pasuri kulturore të mbrohen më mirë”, shpjegon Hafner.
Vendet nuk janë vetëm në brigjet e Liqenit të Ohrit të Maqedonisë së Veriut, ku ekipi EXPLO kreu fushata kërkimore në terren në 2018 dhe 2019, por edhe në bregun perëndimor shqiptar të liqenit, ku studiuesit ishin aktivë në zonën Lin 3 këtë verë.
Në planin afatgjatë, ka plane për të zgjeruar bashkëpunimin me partnerët lokalë, për të mbështetur trajnimin dhe edukimin e mëtejshëm të studiuesve nga rajoni dhe për të promovuar iniciativat lokale.
