Nisma e “Aktion Vierviertel” kërkon: Duhet të kalojë periudha e pritjes prej dhjetë vjetësh, të eliminohen vendimet arbitrare në natyralizime
Eksitimi ishte i madh kur të dielën e kaluar Sanija Ameti (30) njoftoi një iniciativë të re natyralizimi. “Ne po punojmë me aktorë të tjerë në një nismë për të drejtat civile liberale”, tha kreu i Operacionit Libero në “SonntagsBlick”. Mbetet e paqartë se për çfarë konkretisht bëhet fjalë kjo nismë dhe kush qëndron pas saj.
Paraqitja e Arbër Bullakaj (36): Politikani i SP-së nga ëil SG ka marrë pasaportën e kuqe në moshën 19-vjeçare. “Sistemi arbitrar zviceran i natyralizimit” ka qenë në mendjen e tij për gjysmën e jetës së tij. Kjo është arsyeja pse ai tre vjet më parë e themeloi shoqatën “Aktion Vierviertel”. Qëllimi: e drejta për natyralizim.
Tani fushata e katër tremujorëve po fillon të punojë. Ajo së shpejti do të nisë nismën popullore për të drejtat moderne civile. Pas dy javësh, mbledhja e përgjithshme e shoqatës kërkon të vendosë për tekstin përfundimtar. Mbledhja e nënshkrimeve do të fillojë menjëherë pas kësaj.
Çfarë kërkojnë nismëtarët? Së pari, një ulje në periudhën e qëndrimit. “Kjo është vendosur shumë lart për një periudhë prej dhjetë vjetëh”, thotë Bullakaj. Së dyti, nismëtarët kërkojnë kritere objektive për marrjen e shtetësisë. “Në të gjitha komunat zvicerane nevojiten kushte konforme kornizë për të eliminuar arbitraritetin në nivel lokal”.
Mërgim Ahmeti (27) mund t’ju tregojë një ose dy gjëra për këtë. Ai lindi dhe u rrit në Montlingen SG. Në fshatin e vogël në luginën e St. Gallen Rheintal, ai shkon në shkollë, luan futboll dhe përfundon një praktikë. Në vitin 2017, në moshën 22-vjeçare, ai kërkon të natyralizohet.
Procesi bëhet një katrahurë e vërtetë. Sapo ka nisur diskutimi me këshillin e natyralizimit të bashkisë, komentojnë për flokët e gjata të Ahmetit: “Nuk ke as frizurë të huaj”. Më pas vijon një koment për besimin e tij mysliman: “Por jo se tani po shtrin qilimin e lutjes”. Paneli dëshiron të dijë se çfarë mendon ai për faktin që gratë nuk lejohen të ngasin makinën në Arabinë Saudite. Çfarë gjuhe flisni në shtëpi? Dhe sa miq zviceranë ka.
Pastaj pyetja në dukje vendimtare: si quhen lokalet në fshat? Ahmeti e di: Janë katër. Ahmeti e di: Një prej tyre është “Hirschen”. Ai nuk i mban mend emrat e tre të tjerëve.
Kaq mjafton për këshillin e natyralizimit. Për shkak se i riu nuk mund t’i emërtojë emrat, aktualisht nuk është aktiv në asnjë shoqatë dhe gjithashtu ka shumë miq në komunitete të tjera, komisioni vjen në përfundimin: “Integrimi në fshatin Montlingen është i dobët”. Kërkesa për natyralizim u refuzua. Kështu thuhet në procesverbalin e bisedës që disponohet në “SonntagsBlick”, transmeton portali Shtegu.
Ahmeti angazhon një avokat dhe apelon në kanton. Nga kjo del në përfundim: Këshilli i Natyralizimit kishte përdorur diskrecionin e tij “abuzivisht ose arbitrarisht”. Ahmeti e kupton drejt. Dhe pasaporta zvicerane. Pjesën më të madhe për shpenzimet e avokatit i bartë ai.
Sonia Casadei gjithashtu ka lindur dhe është rritur në Zvicër. Kur ajo donte të natyralizohej në Arth SZ në 2015, këshilli i natyralizimit e akuzoi për mungesë integrimi – sepse ajo mori një punë jashtë kantonit të saj të vendbanimit. Burri i saj akuzohet për të njëjtën gjë: Si suvaxhi ka klientë që nuk vijnë vetëm nga Schëyz. Përveç kësaj, ai nuk e di përgjigjen e pyetjes se me kë ariu e ndan kafazin në kopshtin zoologjik Goldau. Të dyja kërkesat për natyralizim refuzohen.
Casadei dhe bashkëshorti i saj bëjnë një apel. Pesë vjet më vonë, bashkia duhet të natyralizojë që të dytë. Por përvoja e keqe nuk e lë Casadei të pushojë – ajo ndërmerr veprime. Së bashku me miqtë, ajo krijoi faqen e internetit einbürgerungsgeschichten.ch, e cila dokumenton raste të ngjashme nga Kantoni Schwyz. Sepse: “Ajo që më ka ndodhur me mua dhe familjen time, për fat të keq, ndodh shpesh”.
Kandidatët e natyralizimit duan të gjithë të njëjtën pasaportë të kuqe. Por ajo që duhet të sjellin me vete varet tërësisht nga vendi ku ata jetojnë. E cila ka të bëjë shumë me nënshtetësinë zvicerane në tre nivele: komuna, kantoni, qeveria federale – të tre nivelet janë të përfshira.
“Qeveria federale vendos kushtet qendrore”, thotë Christin Achermann (47), Profesor i Migracionit, Ligjit dhe Shoqërisë në Universitetin e Neuchâtelit. “Por kantonet dhe komunat kanë një diskrecion të madh në zbatimin e këtyre kushteve. Dallimet janë përkatësisht të mëdha”.
25 për qind e të gjithë njerëzve që jetojnë në Zvicër kanë një pasaportë të huaj “Sistemi zviceran i natyralizimit është një nga më kufizuesit në Europë”, thotë historiani Kijan Espahangizi (44), autor i një libri të ri mbi kompleksin e migracionit të Zvicrës. “Por nuk ishte gjithmonë kështu. Në fillim të shekullit të 20-të, Zvicra reagoi ndaj shifrave në rritje të emigracionit dhe mendoi për më shumë natyralizime në vend të më pak”.
Në atë kohë u diskutua edhe për natyralizime të detyruara – sipas motos: natyralizimet janë ilaçi më i mirë kundër një përqindjeje të lartë të të huajve!
Kjo ndryshoi pas Luftës së Dytë Botërore: ekonomia lokale rekrutonte gjithnjë e më shumë punëtorë mysafirë, nga të cilët gjithnjë e më shumë qëndruan – në të njëjtën kohë, Zvicra shtrëngoi masivisht kriteret e natyralizimit.
Përqindja e të huajve u rrit nga 5 në 25 për qind sot. “Kjo normë do të vazhdojë të rritet”, thotë Espahangizi. Kjo çon në një pyetje themelore që prek thelbin e vetë-imazhit zviceran: “Kur ndalon një demokraci të jetë demokraci? Me 30, 40 apo 50 për qind të popullsisë rezidente pa të drejta politike?”.
Iniciativa për një të drejtë civile moderne fokusohet në lehtësimin e natyralizimit nëpërmjet kritereve objektive dhe rrjedhimisht të llogaritshme. Ajo që ajo nuk kërkon, megjithatë, është jus soli, e drejta për pasaportë zvicerane për të gjithë ata që kanë lindur në vend.
Rezistenca është programuar nga ana borgjeze – edhe nga ata që simpatizojnë shqetësimet e nismës. Kështu thotë Përparim Avdili (35), kryetar i Qytetit FDP të Cyrihut dhe nënkryetar i shoqatës “Secondos Zürich”: “Mënyra se si e zbatojmë pjesërisht natyralizimin sot nuk është as e përditësuar dhe as e përshtatshme”. Por ai gjithashtu thotë: “Për mua nuk është njësoj nëse dikush është rritur në Zvicër apo vjen këtu si i rritur”.
Është gabim të flitet për integrim për njerëzit që rriten këtu. “Është më shumë detyrë e jona si shoqëri”, thotë Avdili. Megjithatë, nga të rriturit emigrantë sigurisht që mund të pritet që të performojnë mirë në aspektin e integrimit. Prandaj Avdili është kritik ndaj nismës.
Politikani i FDP-së sugjeron që shteti të ketë një qasje ofensive ndaj Secondos: “Kushdo që rritet në Zvicër të marrë një letër si fëmijë që thotë: Ti na përket neve. E tëra çfarë duhet të bësh është të thuash po, atëherë je zviceran”. Kjo krijon identifikim dhe një lidhje emocionale.
Avdili pajtohet me “Aktion Vierviertel” se natyralizimi nuk duhet të jetë një akt arbitrariteti. Edhe periudhat e qëndrimit të komunave dhe kantoneve kanë rënë jashtë kohe. “Ne përfitojmë kur pjesëmarrja demokratike rritet. Përkundrazi, dikush do të duhej ta kërkonte këtë në vend që ta ndërlikonte”.
Studiuesja e migracionit Christin Achermann gjykon: “Pranimi i nismës do të ishte një hap i madh për Zvicrën. Sidoqoftë, në një krahasim europian, nuk do të ishte asgjë e pazakontë”.
Historiani Espahangizi e sheh iniciativën si një mundësi për një ndryshim të domosdoshëm kulturor: “Duhet të rinegociojmë se çfarë do të thotë të jesh zviceran sot – ose e thënë ndryshe: kush është Zvicra?”
