Disa njerëz lindin pa shpretkë ose duhet ta heqin atë për shkak të sëmundjes ose lëndimit. Shpretka është një pjesë e rëndësishme e sistemit tuaj imunitar, por ju mund të mbijetoni pa të. Kjo është për shkak se mëlçia mund të marrë përsipër shumë nga funksionet e shpretkës.
Shpretka ka disa funksione të rëndësishme:
-lufton çdo mikrob në gjak (shpretka përmban qeliza të bardha të gjakut që luftojnë infeksionin)
-kontrollon nivelin e qelizave të gjakut – shpretka kontrollon nivelin e qelizave të bardha të gjakut, qelizave të kuqe të gjakut dhe trombociteve (qeliza të vogla që formojnë mpiksjen e gjakut)
-kontrollon gjakun dhe heq çdo qelizë të kuqe të vjetër ose të dëmtuar
-Nëse shpretka nuk funksionon siç duhet, ajo mund të fillojë të heqë qelizat e shëndetshme të gjakut.
Kjo mund të çojë në:
- anemi, nga një numër i reduktuar i qelizave të kuqe të gjakut
- një rrezik i shtuar i infeksionit, nga një numër i reduktuar i qelizave të bardha të gjakut
- gjakderdhje ose mavijosje, nga një numër i reduktuar i trombociteve
Probleme me shpretkën
Dhimbje shpretke
Dhimbja e shpretkës zakonisht ndihet si një dhimbje prapa brinjëve tuaja në të majtë.
Një shpretkë e dëmtuar
Shpretka mund të dëmtohet ose mund të këputet (shpërthejë) pas një goditjeje të fortë në bark, aksident automobilistik, aksident sportiv ose frakturë në brinjë.Ruptura mund të ndodhë menjëherë ose mund të ndodhë disa javë pas lëndimit.
Shenjat e dëmtimit së shpretkës janë:
- dhimbje prapa brinjëve tuaja të majta dhe ndjeshmëri kur prekni këtë zonë
- marramendje dhe një ritëm të shpejtë të zemrës (një shenjë e presionit të ulët të gjakut të shkaktuar nga humbja e gjakut)
- Ndonjëherë, nëse shtriheni dhe ngrini këmbët, dhimbja mund të ndihet në shpatullën e majtë.
Një shpretkë e dëmtuar është një urgjencë mjekësore, pasi mund të shkaktojë gjakderdhje kërcënuese për jetën.
Shpretkë e zmadhuar
Shpretka mund të fryhet pas një infeksioni ose lëndimi. Gjithashtu mund të zmadhohet si pasojë e një sëmundjeje si cirroza, leuçemia ose artriti reumatoid. Një shpretkë e zmadhuar nuk shkakton gjithmonë simptoma. Duhet të keni kujdes kur:
- ndjeheni të ngopur shumë shpejt pas ngrënies (një shpretkë e zmadhuar mund të shtypë stomakun)
- ndjeni siklet ose dhimbje prapa brinjëve tuaja të majta
- anemi dhe/ose lodhje
- infeksionet e shpeshta
- gjakderdhje e lehtë
Mjekët shpesh mund të tregojnë nëse keni një shpretkë të zmadhuar, duke prekur barkun tuaj. Një test gjaku, skanim CT ose skanim MRI do të konfirmonte diagnozën.
Shpretka zakonisht nuk hiqet nëse është vetëm e zmadhuar. Në vend të kësaj, ju do të merrni trajtim për çdo gjendje dhe shpretka juaj do të monitorohet. Antibiotikët mund të përshkruhen nëse ka një infeksion. Kirurgjia është e nevojshme vetëm nëse shpretka e zmadhuar po shkakton komplikime serioze ose nëse shkaku nuk mund të gjendet.
Splenektomia (heqja e shpretkës)
Një operacion për heqjen e shpretkës, i njohur si splenektomi, mund të nevojitet nëse shpretka është e dëmtuar, e sëmurë ose e zmadhuar. Ose mund t’ju duhet të hiqni vetëm një pjesë të shpretkës – një splenektomi të pjesshme.
Të jetosh pa shpretkë
Nëse shpretka juaj duhet të hiqet, organe të tjera si mëlçia mund të marrin përsipër shumë nga funksionet e shpretkës. Kjo do të thotë që ju do të jeni ende në gjendje të përballeni me shumicën e infeksioneve. Ekziston një rrezik i vogël që një infeksion serioz mund të zhvillohet shpejt. Ky rrezik do të jetë i pranishëm për pjesën tjetër të jetës tuaj.
Rreziku i infeksionit
Fëmijët e vegjël kanë një rrezik më të lartë të infeksionit serioz sesa të rriturit, por rreziku ekziston. Rreziku rritet gjithashtu nëse keni një gjendje mjekësore të tillë si sëmundja drapërocitare (anemia drapërocitare), sëmundja celiac ose një gjendje që ndikon në sistemin tuaj imunitar, siç është HIV.
Ky rrezik mund të minimizohet duke ndjekur masat e thjeshta paraprake për të parandaluar infeksionin, si më poshtë.
Vaksinimet
Sigurohuni që të keni bërë të gjitha vaksinat rutinë të fëmijërisë. Ju gjithashtu duhet të vaksinoheni kundër:
- Infeksioneve si pneumonia
- gripi (merrni vaksinën e gripit sezonal çdo vjeshtë)
- Haemophilus influenzae tipi b (Hib)
- meningjiti C (MenC)
Antibiotikët
Rekomandohet që të merrni antibiotikë me dozë të ulët për të parandaluar infeksionet bakteriale. Antibiotikët janë veçanërisht të rëndësishëm:
- për fëmijët nën 16 vjeç
- për dy vitet e para pas heqjes së shpretkës
- nëse sistemi juaj imunitar nuk funksionon siç duhet
Jini vigjilent për shenjat e infeksionit
Kujdes nga shenjat e infeksionit, si p.sh.
- temperaturë e lartë (ethe)
- dhimbje të fytit
- kollë
- dhimbje koke të forta
- dhimbje koke me përgjumje ose skuqje
- dhimbje barku
- skuqje dhe ënjtje rreth plagës kirurgjikale
