Pjesa me ngjyrë e syve tuaj quhet iris. Ndërsa disa njerëz kanë sy blu, të tjerë kanë sy të gjelbër ose kafe. Disa janë më shumë blu-jeshile ose lajthi. Ngjyra e syve të të gjithëve është paksa e ndryshme. Ja çfarë duhet të dini rreth ngjyrës së syve:
Si përcaktohet ngjyra e syve?
Në të kaluarën, njerëzit besonin se mund të parashikonin ngjyrën e syve të fëmijëve duke parë ngjyrat e syve të prindërve dhe gjyshërve. Bazuar në besimin se sytë kafe janë një tipar dominues dhe bluja është recesive, mund të kuptohej se çfarë ngjyre do të kishin sytë e fëmijës.
Sot, ne e dimë se ngjyra e syve nuk është aq e lehtë për t’u marrë me mend sa të shikosh sytë e prindërve. Ndërsa gjenetika luan një rol, ngjyra e syve nuk është produkt i një gjeni të vetëm. Në vend të kësaj, disa gjene kontribuojnë në përcaktimin e ngjyrës së syve.
Ngjyra e syve është rezultat i sasisë dhe shpërndarjes së melaninës (një pigment natyral) në irisin e syrit. Sytë kafe kanë më shumë melaninë në to sesa blu, dhe në mes ka nuanca të ndryshme.
Njerëzit me sy blu nuk kanë melaninë në stromë, shtresën e përparme të irisit. Mungesa e pigmentit në sy bën që drita të shpërndahet duke u bërë blu.
Sytë e gjelbër janë më të rrallët. Vetëm rreth 2% e popullsisë së botës ka sy të gjelbër. Ngjyra vjen si nga melanina ashtu edhe nga efekti i shpërndarjes së dritës kur bie në sy.
Njerëzit e lindur me albinizëm shpesh kanë pak ose aspak melaninë në trupin e tyre. Si të tillë, ata zakonisht kanë sy blu të lehta. Në raste të rralla, ata mund të kenë irise të qarta, të cilat mund t’i bëjnë sytë e tyre të duken rozë ose të kuq.
A mund të ndryshojë ngjyra e syve?
Ngjyra e syve mund të ndryshojë në foshnjëri. Shumë foshnje lindin me sy blu që përfundimisht bëhen një ngjyrë tjetër ndërsa melanina zhvillohet në stromë. Ngjyra e syve të tyre në përgjithësi bëhet e përhershme rreth ditëlindjes së tyre të parë.
Në përgjithësi, është e rrallë që sytë të ndryshojnë ngjyrën. Ato mund të duken se ndryshojnë kur bebet e syrit zgjerohen ose tkurren, por kjo ndodh sepse pigmentet në iris bashkohen ose shpërndahen. Në disa raste, ngjyra e syve mund të errësohet pak gjatë pubertetit ose shtatzënisë.
Problemet shëndetësore që mund të ndikojnë në ngjyrën e syve
Në disa raste, problemet shëndetësore mund të ndikojnë ose ndryshojnë ngjyrën e syve.
Trauma: Një dëmtim ose traumë në sy mund të rezultojë në dëmtim të irisit. Çdo humbje e indeve që ndodh mund të ndryshojë pamjen e ngjyrës së syve.
Neurofibromatoza: Neurofibromatoza është një gjendje që prek sistemin nervor. Mund të shkaktojë rritjen e tumoreve të vegjël në qelizat nervore në të gjithë trupin dhe mund të çojë në nyje të vogla në iris. Këto rritje përgjithësisht të padëmshme quhen nyje Lisch. Ndërsa ato nuk ndikojnë në shikim, ato mund të ndryshojnë ngjyrën e syve.
Uveitis: Uveiti është një term që përdoret për të përshkruar një grup sëmundjesh inflamatore që shkaktojnë ënjtje në sy. Mund të ndikojë në shikim, ndryshim të ngjyrës së syve dhe madje të çojë në humbje të shikimit.
Iridocikliti heterokromatik i Fuchs: E quajtur edhe FHI, kjo gjendje është një formë e uveitit kronik. Mund të çojë në atrofi të irisit, katarakt dhe inflamacion të syve. Gjendja gjithashtu mund të shkaktojë humbje të pigmentit, e cila mund të ndryshojë ngjyrën e njërit sy, duke çuar në heterokromi, ose dy sy me ngjyra të ndryshme.
Sindroma Horner: Sindroma e Hornerit është një gjendje e rrallë që mund të ndodhë si rezultat i një goditjeje ose dëmtimi të palcës kurrizore që dëmton nervat e fytyrës. Shenjat përfshijnë shtrëngimin e bebes së syrit, rënien e qepallave dhe mungesën e djersitjes në njërën anë të fytyrës. Mund të shkaktojë gjithashtu depigmentim në iris, duke shkaktuar ndryshimin e ngjyrës së syrit.
Kataraktet: Një katarakt është mjegullimi i thjerrëzës së syrit, i cili ndodhet prapa bebes së syrit. Ndërsa kataraktet nuk prekin drejtpërdrejt irisin, ato mund të ndryshojnë pamjen e ngjyrës së syrit të prekur, duke e bërë atë të duket e turbullt ose qumështore. Kataraktet janë më të zakonshme tek të moshuarit dhe mund të ndikojnë në shikim. Ato mund të trajtohen me kirurgji. Ndërsa arsyeja e saktë nuk dihet, ata me sy më të errët janë në një rrezik më të madh të zhvillimit të kataraktit.
Përshtati në shqip: Egida Delibashi/ Burimi: WebMD
