Një ushtar rus ka pranuar se ka vrarë një civil të paarmatosur në gjyqin e parë për krimet e luftës që është mbajtur në Ukrainë që nga fillimi i konfliktit.
Ukraina thotë se ka identifikuar më shumë se 10,000 krime të mundshme lufte, por qeveria ruse i mohon akuzat.
Gjykata Ndërkombëtare Penale ka dërguar gjithashtu një ekip hetuesish dhe ekspertësh të mjekësisë ligjore në vend.
Çfarë është një krim lufte?
“Edhe lufta ka rregulla” , kështu shprehet Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq.
Këto janë të përfshira në traktatet e quajtura Konventat e Gjenevës dhe një varg ligjesh dhe marrëveshjesh të tjera ndërkombëtare.
Civilët nuk mund të sulmohen qëllimisht, as infrastruktura që është jetike për mbijetesën e tyre.
Disa armë janë të ndaluara për shkak të vuajtjeve të tmerrshme që shkaktojnë, të tilla si minat tokësore kundër personelit dhe armët kimike ose biologjike.
Të sëmurët dhe të plagosurit duhet të marrin kujdes, përfshirë ushtarët e plagosur, të cilët kanë të drejta si robër lufte.
Veprat e rënda si vrasja, përdhunimi ose persekutimi masiv i një grupi njihen si “krime kundër njerëzimit” ose, në disa rrethana, “gjenocid”.
Çfarë bëri ushtari rus?
Komandanti 21-vjeçar i tankeve ruse, Vadim Shishimarin, pranoi se kishte qëlluar në kokë një 62-vjeçar, disa ditë pas fillimit të pushtimit.
Prokurorët thanë se Shishimarin ishte urdhëruar të vriste civilin e paarmatosur.
Ai u gjykua në një gjykatë të qarkut të Kievit dhe përballet me burgim të përjetshëm.
“Me këtë gjyq të parë, ne po dërgojmë një sinjal të qartë se çdo autor, çdo person që urdhëroi ose ndihmoi në kryerjen e krimeve në Ukrainë nuk do të shmangë përgjegjësinë,” shkroi kryeprokurorja e Ukrainës, Iryna Venediktova.
Ajo më parë tha se zyra e saj po përgatiste raste kundër 41 ushtarëve rusë për shkelje, duke përfshirë vrasjen e civilëve, përdhunimin, bombardimin e infrastrukturës civile dhe plaçkitjen.
Çfarë pretendimesh të tjera për krime lufte ka pasur në Ukrainë?
Presidenti i SHBA Joe Biden dhe kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar Boris Johnson kanë akuzuar të dy Rusinë për kryerjen e krimeve të luftës në Ukrainë.
Hetuesit dhe gazetarët gjetën një dëshmi që pretendonte vrasjen e qëllimshme të civilëve në Bucha, një qytet në periferi të Kievit dhe zona të tjera aty pranë.
Forcat ukrainase thanë se gjetën varre masive dhe prova se civilët ishin vrarë pasi i ishin lidhur këmbët dhe duart.
Në mars, një sulm rus në një teatër në Mariupol dukej se ishte vendi i parë i konfirmuar i një vrasjeje masive. Fjala “fëmijë” ishte shkruar me shkronja gjigante jashtë ndërtesës.
Ukraina më parë e quajti sulmin ajror të Rusisë në spitalin e Mariupolit një krim lufte.
Shumë ekspertë argumentojnë se pushtimi në vetvete është një krim nën konceptin e “luftës agresive”.
Si mund të ndiqen penalisht kriminelët e dyshuar të luftës?
Ka pasur një sërë gjykatash të njëpasnjëshme që nga Lufta e Dytë Botërore, duke përfshirë gjykatën që hetonte krimet e luftës gjatë shpërbërjes së Jugosllavisë .
Gjithashtu u krijua një organ për të ndjekur penalisht ata që ishin përgjegjës për gjenocidin në Ruandë të vitit 1994.
Sot, Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC) dhe Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) kanë të dyja rolet që mbështesin rregullat e luftës.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) vendos për mosmarrëveshjet midis shteteve, por nuk mund të ndjekë penalisht individë. Ukraina ka nisur një çështje kundër Rusisë.
Nëse GJND-ja do të vendoste kundër Rusisë, Këshilli i Sigurimit i OKB-së (KSOKB) do të ishte përgjegjës për zbatimin e kësaj.
Por Rusia – një nga pesë anëtarët e përhershëm të këshillit – mund të vërë veton ndaj çdo propozimi për ta sanksionuar atë.
Gjykata Ndërkombëtare Penale (ICC) heton dhe ndjek penalisht kriminelët individualë të luftës që nuk janë para gjykatave të shteteve individuale.
Është pasardhësi i përhershëm modern i Nurembergut, i cili ndoqi penalisht liderët kryesorë nazistë në 1945.
Nuremberg çimentoi parimin se kombet mund të krijonin gjykata speciale për të mbështetur ligjin ndërkombëtar.
A mundet GJNP të ndjekë penalisht shkeljet në Ukrainë?
Kryeprokurori i ICC-së, avokati britanik Karim Khan QC, beson se ka një bazë të arsyeshme për të besuar se krimet e luftës janë kryer në Ukrainë.
Hetuesit do të shqyrtojnë akuzat e së kaluarës dhe të tashmes duke shkuar deri në vitin 2013, përpara aneksimit të Krimesë nga Rusia.
Nëse ka prova, prokurori do t’u kërkojë gjyqtarëve të GJNP-së të lëshojnë urdhër-arreste për të sjellë individë në gjyq në Hagë.
A mund të ndiqen penalisht presidenti Putin, gjeneralët apo udhëheqës të tjerë?
Është shumë më e lehtë t’i kapësh një krim lufte ushtarit që e kryen atë, sesa liderit që e urdhëroi atë.
Hugh Williamson i Human Rights Watch, një organizatë me ekspertizë në mbledhjen e provave të krimeve të luftës në konflikte, pajtohet se ka prova të ekzekutimeve dhe abuzimeve të rënda nga forcat ruse.
Ai thotë se krijimi i “zinxhirit të komandës” është shumë i rëndësishëm për çdo gjyq të ardhshëm, duke përfshirë faktin nëse një udhëheqës autorizoi një mizori, apo bëri një sy qorr ndaj tij.
GJNP-ja gjithashtu mund të ndjekë penalisht veprën penale të “bërjes së luftës agresive”.
Filloi në Nuremberg, pasi gjyqtari i dërguar nga Moska bindi aleatët se udhëheqësit nazistë duhet të përballen me drejtësinë për “krime kundër paqes”.
Megjithatë, profesori Philippe Sands QC, një ekspert për të drejtën ndërkombëtare në University College London, thotë se ICC nuk mund të ndiqte penalisht liderët rusë për këtë, sepse vendi nuk është nënshkrues i gjykatës, raporton BBC.
Në teori, Këshilli i Sigurimit i OKB-së mund t’i kërkojë ICC-së të hetojë këtë vepër. Por përsëri, Rusia mund të vërë veton ndaj kësaj.
Prof Sands dëshiron që liderët botërorë të krijojnë një gjykatë të vetme për të ndjekur penalisht krimin e agresionit në Ukrainë.
Rruga Press
