Gratë janë ende një pakicë në misionet paqeruajtëse ndërkombëtare. Misioni Sëisscoy në Kosovë tregon se sa i rëndësishëm mund të jetë angazhimi i tyre
29-vjeçarja Iris Probst na afrohet me një buzëqeshje rrezatuese. Intervista zhvillohet gjatë një pushimi midis trajnimit për sigurinë nga zjarri, një sekuencë se si të silleni në situata krize dhe një mësim sportiv. Me erën e zjarrit ende në rrobat dhe flokët e saj, e reja nga Graubündeni qëndron para nesh në mënyrën e një ushtari. Ajo ka punuar si gazetare dhe tani dëshiron të mësojë më shumë për sigurinë dhe paqen, tha ajo për “SWI swissinfo.ch”. Gjatë studimeve ajo ishte veçanërisht e interesuar për temën e sigurisë dhe parandalimit të konflikteve. “Pas detyrës sime, mund të dëshiroj të punoj në këtë fushë”.
Blloku i trajnimit që ajo sapo ka përfunduar është pjesë e trajnimit të saj tremujor lidhur me misionin në SWISSINT, qendra e kompetencës së Ushtrisë Zvicerane për ndërtimin e paqes ndërkombëtare në Stans-Oberdorf në kantonin Nidwalden. Pas diplomimit, Probst u dërgua në Kosovë për gjashtë muaj për të përfaqësuar misionin Swisscoy si zëvendës zyrtar për shtyp dhe informim.
Probst nuk është një përjashtim në Stans-Oberdorf. Ajo është një nga 27 femrat që së shpejti do të punojnë për Sëisscoy në Kosovë. Përqindja e grave në forcën paqeruajtëse është rritur në mënyrë të vazhdueshme vitet e fundit. Në vitin 2020 kishte ende rreth 60 gra që morën angazhim për një mision në Kosovë, deri në shtator të këtij viti ishin gati 70.
Kontingjenti Sëisscoy përbëhet nga maksimumi 195 vullnetarë të cilët dëshirojnë të kontribuojnë për paqen dhe stabilitetin në Kosovë për një periudhë gjashtëmujore. Biografitë e anëtarëve të kontingjentit janë po aq të ndryshme sa edhe motivet e tyre, thotë André Stirnimann, nënkolonel në shtabin e përgjithshëm. Ai është kreu i trajnimit në qendrën e trajnimit SWISSINT dhe për këtë arsye është përgjegjës për përgatitjen e Probst dhe shokëve të saj të ardhshëm për Sëisscoy dhe për misionet e tjera paqeruajtëse zvicerane në mbarë botën. “Nuk ka askund në ushtri aq shumë diversitet sa në Sëisscoy,” thotë Stirnimann. “Ne bashkojmë njerëz me plane dhe vlera të ndryshme jetësore, nga fusha të ndryshme profesionale, grupmosha dhe rajone gjuhësore – njerëz të gjinive të ndryshme.”
Prej disa kohësh, i gjithë departamenti i mbrojtjes ka marrë kauzën e perspektivës së orientuar nga gjinia, të cilës i bën jehonë edhe Stirnimann, transmeton portali Shtegu. Nën sloganin “Një ushtri zvicerane për të gjithë”, ushtria dëshiron të promovojë diversitetin në dimensione të ndryshme si gjinia, identiteti gjinor, orientimi seksual, feja, gjuha, përkatësia etnike dhe kulturore dhe aftësia e kufizuar. Kohët e fundit, përqindja e grave në shkollat e rekrutimit (RS) është rritur vazhdimisht. Në verën e fundit RS ishte – duke përfshirë skuadrën – rreth katër përqind.
Përveç kësaj, Zvicra është e përkushtuar të sigurojë që gratë të luajnë një rol gjithnjë e më aktiv në parandalimin e konflikteve dhe proceset e paqes, në rindërtim dhe në pajtimin pas konfliktit. Zvicra e ka përforcuar këtë angazhim me planin kombëtar të veprimit për zbatimin e Rezolutës 1325 të OKB-së “Gratë, Paqja dhe Siguria”.
Ky synim nuk është arritur ende, pranon Stirnimann, dhe ai gjithashtu thekson se gratë janë ende shumë të nënpërfaqësuara në parandalimin e konflikteve dhe ndërtimin e paqes. Ne e dimë se ekipet e përziera arrijnë rezultate më të mira. Dhe veçanërisht në një operacion paqeje, gratë janë të domosdoshme. “Nëse kryejmë një operacion ushtarak në mes të popullsisë lokale dhe dërgojmë vetëm një grup burrash në vend, ne përjashtojmë një pjesë të madhe të popullsisë,” thotë Stirnimann.
Në disa raste, është gjithashtu e nevojshme kulturore që të përdoren gratë në operacionet paqeruajtëse. “Sepse në disa vende vetëm gratë lejohen të flasin me gratë,” tha Stirnimann. Ai është thelbësisht optimist për të ardhmen kur bëhet fjalë për barazinë: “50 vjet më parë ishte e paimagjinueshme që mësimdhënia ose mjekësia do të bëheshin një fushë femërore – sot është kështu”.
Edhe ushtarja Probst është i sigurt në këtë drejtim: “Gjithçka këtu është padyshim një botë e re për mua. Duhet kohë për t’u mësuar me jetën në ushtri. Vetëm termat e shumtë ushtarakë që nuk i njihja dhe janë të zakonshme këtu.” Por ajo nuk e ka aspak ndjenjën se është e pafavorizuar në krahasim me burrat apo gratë që kanë bërë shkollën e rekrutimit.
Në drekë me Probst, bie në sy se në kuzhinë në mensë ka shumë burra dhe gra me uniforma që shërbejnë. Megjithatë, kjo pamje nuk mund të fshehë faktin se për shumë gra është praktikisht e pamundur kryerja e detyrave të tilla për shkak të angazhimeve familjare. Pra, si ka ndërmend departamenti i mbrojtjes që ta bëjë misionin paqeruajtës më tërheqës për gratë, si dëshiron të përmirësojë ekuilibrin midis familjes dhe karrierës? A duhet të përshtaten gratë me ushtrinë apo ushtria do t’i përshtatet grave?
“Sigurisht që ne përpiqemi të krijojmë të njëjtat kushte për të gjithë në ndërtimin e paqes, për burrat dhe gratë,” thotë Stirnimann. Dhe shton: “Nuk mund t’i lejojmë vetes një trajtim të veçantë për një grup të caktuar, por përmes komunikimit tonë dhe me angazhimin e ministres së Mbrojtjes Viola Amherd, ne jemi të vendosur fort për të rritur përqindjen e grave”.
Kjo vlen jo vetëm për ndërtimin e paqes në Zvicër, por mbi të gjitha për ushtrinë e milicisë. Ai nuk përmend asnjë masë konkrete. “Besoj se oferta që ne po ofrojmë këtu me këto detyra të huaja është një ofertë shumë e mirë si për burrat ashtu edhe për gratë që duan të kenë një përvojë të re. Nënat gjithashtu do të raportonin për shërbim, thotë Stirnimann: “Çështja e pajtimit të familjes dhe punës është sigurisht një sfidë në të gjitha fushat. Por ne po vëzhgojmë përvojat e vendeve të tjera dhe po bëjmë përparim edhe këtu”.
Ajo që duhet të kapërcejnë paqeruajtësit e ardhshëm është shqetësimi se ata nuk do të jenë në gjendje të performojnë aq mirë sa kolegët e tyre meshkuj. Gjatë kursit të trajnimit, për shembull, një gruaje të imët i jepet detyra të shpëtojë një kolege që është dy herë më e rëndë nga një makinë gjatë një ushtrimi shpëtimi: “Por si duhet të funksionojë kjo?” pyet trajneri në mënyrë retorike – dhe tregon se si punon me teknikën e duhur punon.
Stirnimann thotë: “Pas trajnimit tremujor, ne shpesh nuk vërejmë më ndonjë ndryshim midis grave që kanë përfunduar një shkollë rekrutimi dhe atyre që kanë përfunduar vetëm trajnimin bazë ushtarak të lidhur me vendosjen”. Probst thotë se në fillim kishte frikë se mos e pranonin kolegët e saj meshkuj. Por kjo frikë u largua shpejt. Atmosfera kolegjiale dhe miqësore ndihet kudo dhe ajo ndihet e pranuar. Dhe kështu anëtarja e ardhshme e Sëisscoy është ende e ndritshme kur i themi lamtumirë asaj në mbrëmje – pavarësisht ushtrimeve rraskapitëse për t’u përgatitur për krizat dhe rreziqet jashtë vendit.
Ne largohemi nga vendi, i cili dëshiron të sjellë më shumë paqe në botë duke përfshirë gra, ndër të tjera, me një ftesë për të vizituar kampin Sëisscoy në Kosovë për të parë se si duken në realitet Probst dhe kolegët e saj. Dhe çfarë ndikimi ka kjo strategji zvicerane e paqes në realitetet e ashpra në terren mes tensioneve të fundit në Kosovë.
