Një çerek shekulli më parë, në mes të luftës në Kosovë dhe pas saj, figura të larta ndërkombëtare goditën drejt derës së Hashim Thaçit, komandantit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, i cili më vonë do të bëhej politikani më i shquar i vendit.
Thaçi priti ish-kryeministrin e Britanisë së Madhe, Tony Blair, një nga mbështetësit më të shquar ndërkombëtarë të UÇK-së. Ai takoi liderin e ndjerë të Liberal Demokratëve Sir Paddy Ashdown për një birrë. Madeleine Albright, asokohe sekretare e shtetit të SHBA-së, ishte një admiruese e zëshme dhe Hillary Clinton u takua me Thaçin më vonë kur ajo zuri të njëjtin pozicion.
Megjithatë, javën e kaluar, Thaçi – i cili shërbeu si kryeministër dhe president i Kosovës – u paraqit në bankën e të akuzuarve të një gjykate të Hagës së bashku me tre kolegë të shquar, të gjithë të akuzuar për krime lufte të kryera gjatë konfliktit, duke përfshirë bashkëpunimin në vrasjen e 102 personave.
Ndërsa prokurorët paraqitën rastin e tyre kundër Thaçit dhe të pandehurve të tjerë Rexhep Selimi, Kadri Veseli dhe Jakup Krasniqi – të gjitha figura të larta në udhëheqjen e UÇK-së gjatë luftës kundër forcave serbe nga viti 1998 deri në vitin 1999 – ata e cilësuan një fushatë të supozuar të vrasjeve, torturave dhe represionit kundër kundërshtarëve dhe anëtarëve të pakicave etnike të drejtuar nga katër burrat.
Lexo me tej:
Aktakuza/ Për çfarë fajësohen katër krerët e UÇK-së
Pretendohet se viktimat përfshinin përkrahës shqiptarë etnikë të partisë politike rivale LDK, civilë serbë dhe romë, të cilët u mbajtën pa proces të rregullt në kushte çnjerëzore në selitë e UÇK-së, iu nënshtruan torturës dhe, në disa raste, u ekzekutuan.
Gjyqi, i cili u hap dy vjet pasi katër burrat u dorëzuan në juridiksionin e gjykatës dhe pritet të zgjasë deri në gjashtë vjet, tashmë duket i sigurt se do të rishkruajë historinë e konfliktit.
Procedurat, thellësisht të papëlqyeshme në Kosovë dhe Shqipërinë fqinje, kujtojnë periudhën e konfliktit brutal midis viteve 1998 dhe 1999, ku organizatat e armatosura serbe dhe kosovare kryen krime lufte në kontekstin e kryengritjes së armatosur të UÇK-së dhe reagimit ushtarak të Beogradit.
Në një luftë të zhvilluar fillimisht brenda dhe rreth fshatrave apo qyteteve të vogla në bastionin malor të Drenicës, Thaçi, i njohur me nofkën “Gjarpri”, ishte përfaqësues politik në shtabin e përgjithshëm të UÇK-së.
Më pas, në fund të viteve 2000, ai u dallua mes kolegëve të tij komandantë për inteligjencën dhe besimin e tij, duke përfaqësuar më vonë UÇK-në në negociatat e dështuara të paqes në Rambuje, Francë, në fillim të vitit 1999, që i paraprinë ndërhyrjes së NATO-s në konflikt.
Megjithatë, në të njëjtat fshatra, me shtëpitë dhe fermat e tyre të vogla të shpërndara nëpër kullota malore, aktakuza pretendon se UÇK-ja dhe komandantët e saj i mbanin të burgosurit në kushte shpesh të vështira, duke i nënshtruar ata ndaj rrahjeve dhe poshtërimeve të tjera, dhe ndonjëherë duke i vrarë ata.
Ndër krimet e supozuara që u zbuluan në javën e kaluar, veçohet një: ngjarjet që ndodhën rreth 26 korrikut 1998 në mes të një ofensive serbe.
Më pas, thuhet në dokumentin e akuzës, anëtarët e UÇK-së “morën rreth 30 të burgosur nga Llapushniku në malet e afërta të Berishës dhe i ndanë në dy grupe. Një grup u zgjidh dhe u lirua; të arrestuarit e grupit tjetër u qëlluan dhe u vranë”.
Nëse gjyqi në Hagë është duke tronditur, kjo ndodh për shkak se ndërhyrja e NATO-s në Kosovë u përkufizua si një përgjigje ndaj krimeve të egra të luftës, si masakra e Raçakut kryer nga forcat serbe në janar 1999, e cila ripërcaktoi vendimin për ndërhyrje ushtarake mbi baza humanitare.
Procesi i UÇK / Katër mesazhet e Thaçit para Gjykatës speciale (fjalimi i plotë)
Megjithatë, edhe atëherë, ishte e qartë se të dyja palët kishin në shënjestër civilët. Nëse kishte një ndryshim në përmasat e dkmeve, kjo vinte si pasojë e aksionit ushtarak në shkallë të gjerë që nisi Beogradi pas fillimit të bombardimeve të NATO-s, duke bërë që qindra mijëra civilë të largoheshin nga Kosova në vendet fqinje.
Për disa, duke përfshirë diplomatët perëndimorë, të cilët punuan me Thaçin dhe komandantët e tjerë të UÇK-së gjatë konfliktit, mbështetja perëndimore ishte një zgjedhje kundër Sllobodan Millosheviqit në Beograd, i cili më parë e kishte zhytur Bosnjën në tmerr.
“E gjitha kishte të bënte me heqjen qafe të Millosheviçit dhe një riorganizim pas dështimit për mbështetjen ndaj Bosnjës,” kujton një zyrtar që u takua me Thaçin gjatë konfliktit.
Thaçi, kujton ish-zyrtari, kishte “një atmosferë autoriteti”, por nuk arriti ta rikrijonte plotësisht veten si një politikan i pavarur, siç i kërkohej nga disa prej admiruesve të tij politikë perëndimorë. Në vend të kësaj, ai mbeti i lidhur me kolegët e tij të vjetër në shtabin e përgjithshëm të UÇK-së, zgjedhje që përfundimisht do ta linte atë të pambrojtur ndaj ndjekjes penale.
Në vitin 2010, u publikua një raport nga Dick Marty, për Këshillin e Evropës, ku u detajuan pretendimet për abuzime të rënda të të drejtave të njeriut, përfshirë trafikimin e organeve nga UÇK-ja – pretendime që do të çonin, pesë vjet më vonë, në krijimin e një Gjykate Speciale.
Por ndërsa çështja ka vazhduar në gjyq me një ritëm thuajse të akullt, me Kosovën nën presion nga ish-mbështetësit e saj perëndimorë për të dorëzuar Thaçin dhe kolegët e tij të pandehur, pretendimet më të habitshme nga raporti i Martyt – se viktimat u vranë dhe ua morën organet – janë zhdukur nga procedurat.
Andi Bushati: Revanshi i Serbisë
Në vend të kësaj, fokusi i rastit kundër Thaçit dhe tre kolegëve të tij është tani që, përmes “përgjegjësisë superiore” në zinxhirin komandues të UÇK-së, ata ranë dakord për “plane dhe politika” që çuan drejtpërdrejt në krime, “duke marrë pjesë, lehtësuar, falur [dhe] inkurajuar ato, apo duke dështuar për të parandaluar krimet që të ndodhin”.
Nëse versioni i prokurorisë tani është e qartë, po ashtu është edhe mbrojtja e paraqitur nga avokati i Thaçit, Gregory Kehoe. Ai tha se ndërsa Thaçi “nuk mohon se disa krime janë kryer nga shqiptarët etnikë [për hakmarrje]… ai refuzon se ato janë kryer si pasojë e politikës së [UÇK-së] … ose se ato ishin të përhapura”.
Kehoe nënvizoi gjithashtu atë që ka të ngjarë të jetë një çështje kryesore e kontestuar midis prokurorisë dhe mbrojtjes: sa e centralizuar dhe hierarkike ishte struktura komanduese e UÇK-së.
Përderisa prokuroria këmbëngul se dokumentet dhe deklaratat e asaj kohe tregonin një përqendrim të lartë të pushtetit dhe drejtimit nga shtabi i përgjithshëm, avokati i Thaçit argumenton se UÇK-ja ishte më e mjegullt, se Thaçi gëzonte më pak ndikim sesa pretendohet në aktakuzë, se besnikëria e grupeve në bazë, tha ai, ishte ndaj komandantëve lokalë.
Nëse, sipas gjasave, kjo çështje do jetë e vështirë për t’u zgjidhur përgjatë gjyqit, vështirësia e saj buron nga fakti se edhe ata që patën mundësinë të vëzhgojnë Thaçin dhe UÇK-në nga afër, mbeten, 25 vjet më vonë, të pasigurt se sa autoritet kishte ai në periudha të ndryshme gjatë konfliktit dhe se sa ishte eorganizuar UÇK-ja nga lart poshtë.
“Ai ishte një oportunist,” kujton njëri. “Ai ishte pjesë e strukturës komanduese, por kishte shumë rivalitete në nivel lokal. Pyetja është, çfarë kontrolli kishte dhe në çfarë mase e përdorte atë?”.
*Autori i shkrimit, Peter Beaumont është reporter në “The Guardian”.
(Publikuar në The Guardian, përkthyer nga Klankosova.tv)
